Duitse wetenschappers ontrafelen bijwerkingen van Softenon

Eén van de grootste drama’s in de geschiedenis van de geneeskunde was de introductie van de stof thalidomide. Softenon heette het in Nederland. Eind jaren vijftig gebruikten veel zwangere vrouwen het om ochtendmisselijkheid tegen te gaan. Het werkte prima, maar in 1961 bleek dat het ook ernstige aangeboren afwijkingen veroorzaakte.

Duitse wetenschappers, onder leiding van Jürgen Knobloch, onthullen het in het vakblad Molecular Pharmaceutics. Voor hun onderzoek gebruikten ze embryonale cellen van mensen en muizen. Na het toevoegen van thalidomide aan deze cellen bleek de gevaarlijke stof superoxide te ontstaan. Maar in de cellen van mensen ontstond er veel meer van dan in de muizencellen.
Superoxide is een radicaal, een zuurstofmolecuul met een vrij elektron. Het vrije elektron zorgt dat superoxide kan binden aan andere stoffen. Dat leidt tot allerlei ongewenste reacties. In de embryo’s waar veel superoxide aanwezig was, gingen daardoor veel meer cellen dood. Wel 4,5 tot 7,5 keer meer dan na het toevoegen van een neutrale stof.
Thalidomide (α-N-[phtalimido]glutarimide) is een geneesmiddel dat door Chemie Grünenthal, een Duits farmaceutisch bedrijf, op 1 oktober 1957 als slaapmiddel op de markt werd gebracht. In 1960 werd het middel in meer dan 40 landen gebruikt, en was populair als slaapmiddel en als middel tegen ochtendmisselijkheid. Het middel is bekend onder een aantal merknamen zoals Softenon (Nederland), Contergan (Duitsland), Distaral, Neurosedyn, Isomin, Kedavon, Telergan en Sedalis.

Thalidomide is een racemisch mengsel, dus bestaande uit gelijke delen van de R-enantiomeer en de S-enantiomeer (zie ook Optische isomerie. Men heeft onderzocht of de teratogene werking door een van de twee enantiomeren werd veroorzaakt. Voor veel verbindingen zou dit betekenen dat door een selectieve synthese van de actieve en niet-schadelijke enantiomeer de problemen kunnen worden voorkomen. Bij muizen bleek de S-enantiomeer de veroorzaker, bij konijnen beide enantiomeren. Het lijkt erop dat de onderzoekers een bijzondere eigenschap van thalidomide over het hoofd hebben gezien: in het lichaam gaat de ene enantiomeer heel snel over in de andere en ontstaat het mengsel van de S- en de R-vorm, waardoor het onmogelijk is een definitieve uitspraak te doen over welke enantiomeer de teratogeniciteit veroorzaakt

Duitse wetenschappers, onder leiding van Jürgen Knobloch, onthullen het in het vakblad Molecular Pharmaceutics. Voor hun onderzoek gebruikten ze embryonale cellen van mensen en muizen. Na het toevoegen van thalidomide aan deze cellen bleek de gevaarlijke stof superoxide te ontstaan. Maar in de cellen van mensen ontstond er veel meer van dan in de muizencellen.
Superoxide is een radicaal, een zuurstofmolecuul met een vrij elektron. Het vrije elektron zorgt dat superoxide kan binden aan andere stoffen. Dat leidt tot allerlei ongewenste reacties. In de embryo’s waar veel superoxide aanwezig was, gingen daardoor veel meer cellen dood. Wel 4,5 tot 7,5 keer meer dan na het toevoegen van een neutrale stof.

De reden dat sommige soorten hiervoor wel gevoelig zijn en andere niet, blijkt te liggen in de capaciteit om superoxide op te ruimen. Cellen in muizenembryo’s zijn daar beter in dan hun menselijke tegenhangers. De onderzoekers hebben nu gevonden dat het verschil ‘m zit in de stof gluthation.
Gluthation is een antioxidant. Dit betekent dat het superoxide wegvangt. De onderzoekers vonden gluthation in een grotere hoeveelheid in de cellen van muizen dan in die van mensen en kippen. Bovendien zagen ze dat de celsterfte toenam als ze glutathion uit de muizencellen weghaalden.

Jürgen Knobloch, één van de onderzoekers, vertelt wat de volgende stappen in het onderzoek zijn: “Het moet nu mogelijk worden, muizen te maken die gevoelig zijn voor thalidomide. Hierdoor kan de oorzaak voor lichamelijke afwijkingen nog beter onderzocht worden. Muizen zijn hiervoor beter dan bijvoorbeeld konijnen, omdat ze goedkoper en makkelijker te houden zijn. Ook is de wetenschap bij muizen veel verder om losse genen te kunnen bestuderen.”
Het maken van een medicijn dat wel het gewenste effect heeft, maar geen afwijkingen in ongeboren baby’s veroorzaakt, komt nu dichterbij. Knobloch: “Van het molecuul thalidomide kunnen we telkens een ander deel verwijderen of toevoegen. Zo vinden we uit welke delen verantwoordelijk zijn voor de positieve en negatieve effecten. Op onze afdeling richten we ons vooral op de ontstekingsremmende werking.”

Redactie Medicalfacts/ Janine Budding

https://www.medicalfacts.nl

Ik heb mij gespecialiseerd in interactief nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant kan zijn. Zowel lekennieuws als nieuws specifiek voor zorgverleners en voorschrijvers. Social Media, Womens Health, Patient advocacy, patient empowerment, personalized medicine & Zorg 2.0 en het sociaal domein zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik studeerde fysiotherapie en Health Care bedrijfskunde. Daarnaast ben ik geregistreerd Onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar. Ik heb veel ervaring in diverse functies in de zorg, het sociaal domein en medische-, farmaceutische industrie, nationaal en internationaal. En heb brede medische kennis van de meeste specialismen in de zorg. En van de zorgwetten waaruit de zorg wordt geregeld en gefinancierd. Ik ga jaarlijks naar de meeste toonaangevende medisch congressen in Europa en Amerika om mijn kennis up-to-date te houden en bij te blijven op de laatste ontwikkelingen en innovaties. Momenteel ben doe ik een Master toegepaste psychologie.

De berichten van mij op deze weblog vormen geen afspiegeling van strategie, beleid of richting van een werkgever noch zijn het werkzaamheden van of voor een opdrachtgever of werkgever.