Zonverbranding

Wat doe je als je verbrand bent en wanneer is het verstandig ermee naar de dokter te gaan?
Bijna iedereen is wel eens verbrand door de zon. Een lichte verbranding geeft een rode en pijnlijke huid. Bij een ernstige verbranding ontstaan blaren en is de huid rood, gezwollen en pijnlijk. Als een groot gedeelte van uw huid ernstig verbrand is, kunt u ziek worden en last krijgen van koude rillingen, koorts, misselijkheid, braken, hoofdpijn of hartkloppingen. Zonnebrand uit zich als erytheem, roodheid, pijn, later schilfering, vervelling en jeuk. Soms vesiculae, bullae. Eerste symptomen beginnen meestal 6-12 uur na blootstelling, hoogtepunt na 24-72 uur. Bij felle zon en licht huidtype kan al na 2 uur de eerste schade zichtbaar zijn.

Zonverbranding kan worden ingedeeld in graden.

– Bij graad 1 ontstaat binnen 6-24 uur een licht erytheem dat zonder afschilfering verdwijnt in 1-3 dagen.

– Bij graad 2 ontstaat binnen 2-12 uur een vurig warm en pijnlijk erytheem dat na 3 dagen verdwijnt, met lichte schilfering en een voorbijgaande pigmentatie achterlaat.

– Bij graad 3 ontstaat binnen 2-12 uur een vurig warm en zeer pijnlijk erytheem, met oedeem en cyanotische gebieden, na 4 dagen volgt een totale afschilfering van de huid. Late gevolgen zijn milia, blijvende hyperpigmentatie, huidoneffenheden.

– Bij graad 4 ontstaan naast de onder 3 genoemde verschijnselen vesikels en bullae, uitgebreide desquamatie, en vlekkige restpigmentaties. Koorts en algemene malaise kunnen voorkomen.

Therapie: de nadruk ligt uiteraard op preventie. Zonnebrandcrèmes gebruiken, niet te lang in de zon blijven, beschermende kleding en/of hoeden dragen.

Hevige reacties zijn te verminderen door locale corticosteroïdcrèmes, kortdurend (1 of 2 dd gedurende de eerste 2-3 dagen), klasse III-IV, en door pijnstillers (indometacine, paracetamol). Met name bij pijn aan de ogen (cornea schade door UVB straling) zijn pijnstillers effectief.

Kleding
Textiel (T-shirts, blouses) houdt een groot deel van het UV tegen maar niet alles. Er is een groot verschil in lichtdoorlaatbaarheid tussen de verschillende stoffen. Er bestaat speciale werkkleding van zonwerend textiel. Petten en (nog beter) hoeden met een brede rand zijn geschikt om de hoofdhuid te beschermen, vooral bij kort haar of een kalend hoofd is dit belangrijk.

Zonnebrillen
Draag zonnebrillen met een goed UV-filter om beschadiging van de ogen te voorkomen.

Niet te lang in de zon blijven
Mijdt de zon, vooral tijdens uren met de grootste zonkracht (in Noord Europa tussen 12.00 en 15.00 uur). Het maximaal verblijf in de zon is afhankelijk van de zonkracht, het huidtype, omstandigheden zoals weerkaatsing door water of zand, en de beschermende maatregelen (zonnebrandcrèmes, kleding).

Zonnebrandcrème
Gebruik een zonnebrandcrème afgestemd op het huidtype en de omstandigheden. De mate waarin een sunscreen bescherming biedt staat vermeld op de tube als SPF (Sun Protection Factor). De protectionfactor of beschermingsfactor geeft aan hoeveel langer iemand in de zon kan blijven. Bijvoorbeeld: iemand die zonder zonnebrand na een half uur verbrand, kan met een factor 10 300 minuten (5 uur) in de zon blijven.

Kiezen van de juiste zonnebrand crème
In de tabel met de verschillende huidtypen (zie onder) staan globale adviezen gegeven voor SPF sterktes bij verblijf van een paar uur in de zon. Wie absoluut niet wil verbranden en zelfs niet bruin wil worden moet een hoge factor gebruiken (> 30). Als het doel is om op een veilige manier bruin te worden, dan moet de factor lager worden gekozen, tijdens een ‘zonvakantie’ kan iemand met huidtype 2 bijvoorbeeld de eerste dag factor 20 gebruiken en daaropvolgende dagen afbouwen via SPF 12 naar SPF 8. Na blootstelling aan zonlicht wordt de huid gepigmenteerd (vooral een UVA effect) en wordt de epidermis en met name het stratum corneum dikker (vooral een UVB effect). Hierdoor ontstaat op den duur een natuurlijke bescherming tegen zonlicht die kan oplopen tot een factor 20.

Kinderen moeten altijd een hoge factor gebruiken, ze mogen absoluut niet verbranden omdat er dan extra risico bestaat op de ontwikkeling van huidkanker op latere leeftijd.

De tijd die men kan doorbrengen in de zon is natuurlijk ook sterk afhankelijk van de zonkracht. De zonkracht is een maat voor de hoeveelheid ultraviolette straling (UV) in het zonlicht die de aarde bereikt. De zonkracht (UV-index) kan in Nederland varieren van 0 tot 10, in landen dichter bij de evenaar en in de bergen kan de zonkracht een waarde van 15 of hoger halen. Bij een lage zonkracht (0-4) verbrandt de huid minder snel dan bij een hoge zonkracht (7-10 en hoger). De zonkracht neemt toe naarmate de zon hoger staat en varieert met de seizoenen en het moment van de dag. De zonkracht hangt ook af van de hoeveelheid bewolking. Warmte heeft geen invloed: op een koele zonnige dag kan de zonkracht even sterk of sterker zijn dan op een warme dag. Wel is de hoeveelheid UV afhankelijk van wolken, vocht of stof in de atmosfeer en van de hoeveelheid ozon.

Om een zonkracht om te rekenen in het aantal minuten in de zon voordat een ongewende huid gaat verbranden kan de volgende tabel gebruikt worden:

Rekenvoorbeeld: Bij zonkracht 4 en huidtype 2 begint de huid te verbranden na 25 minuten in de zon (100 minuten / 4 = 25 minuten). Met een factor 6 zonnebrandcrème, kan dezelfde persoon 2.5 uur in de zon blijven zonder te verbranden. Voorwaarde is dat de crème overal wordt aangebracht, in een voldoende dikke laag (bij product testen wordt 2 mg/cm² aangebracht), en dat na zwemmen opnieuw wordt ingesmeerd. Sommige crèmes claimen ‘waterproof’ te zijn, maar het is toch verstandiger om regelmatig bij te smeren.

De zonkracht wordt op sommige weer websites dagelijks aangegeven. De getallen gelden bij onbewolkte hemel, en bij gebroken bewolking. Bij een gesloten wolkendek is de zonkracht ongeveer de helft. De zonkracht getallen gelden op zeeniveau. Als er geen sneeuw ligt neemt de zonkracht met ongeveer 5% per kilometer hoogte toe. Als er sneeuw ligt in de bergen kan de zonkracht tot twee maal zo sterk zijn dan aangegeven. Op een besneeuwde ondergrond reflecteert ook licht van onderen op het gezicht en verbranden kin en neus eerder. In de kou is de huid ook gevoeliger voor de zon dan als het warm is.

Effecten van zonlicht
Het licht van de zon is onder te verdelen in infrarood (warmtestraling, onzichtbaar) zichtbaar licht (het kleurenspectrum van paars naar rood) en ultraviolette straling (onzichtbaar). UV-straling wordt onderverdeeld in UV-A, UV-B en UV-C. Normaal gesproken houdt de dampkring om de aarde, met name de ozonlaag het grootste deel van de UV-straling tegen. UV-straling kan de huid ernstig beschadigen. UV-C is de krachtigste vorm van UV-straling, maar bereikt het aardoppervlak niet. UV-B wordt grotendeels door de dampkring tegengehouden, maar bij een wolkenloze hemel dringt er toch nog vrij veel door tot aan het aardoppervlak. UV-B is de belangrijkste veroorzaker van zonnebrand en huidkanker. UV-A dringt makkelijk door tot het aardoppervlak en is de minst schadelijke van de drie UV-soorten. Toch kan ook UV-A in hogere dosis leiden tot zonnebrand en  huidkanker. UVA dringt ook dieper door in de huid.

De volgende keer zult u die fout niet meer maken, maar voorlopig kunt u niets anders doen dan de kwelling verzachten met enkele tips die u hier vind.

Redactie Medicalfacts/ Janine Budding

https://www.medicalfacts.nl

Ik heb mij gespecialiseerd in interactief nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant kan zijn. Zowel lekennieuws als nieuws specifiek voor zorgverleners en voorschrijvers. Social Media, Womens Health, Patient advocacy, patient empowerment, personalized medicine & Zorg 2.0 en het sociaal domein zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik studeerde fysiotherapie en Health Care bedrijfskunde. Daarnaast ben ik geregistreerd Onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar. Ik heb veel ervaring in diverse functies in de zorg, het sociaal domein en medische-, farmaceutische industrie, nationaal en internationaal. En heb brede medische kennis van de meeste specialismen in de zorg. En van de zorgwetten waaruit de zorg wordt geregeld en gefinancierd. Ik ga jaarlijks naar de meeste toonaangevende medisch congressen in Europa en Amerika om mijn kennis up-to-date te houden en bij te blijven op de laatste ontwikkelingen en innovaties. Momenteel ben doe ik een Master toegepaste psychologie.

De berichten van mij op deze weblog vormen geen afspiegeling van strategie, beleid of richting van een werkgever noch zijn het werkzaamheden van of voor een opdrachtgever of werkgever.