Eerste kunstevenwichtsorgaan geïmplanteerd
Array
Maastricht heeft primeur met vestibulair implantaat
In het Maastricht UMC+ zijn gisteren de eerste kunstevenwichtsorganen geïmplanteerd. Met deze primeur hopen de artsen en onderzoekers onder leiding van prof. dr. Herman Kingma in Maastricht en prof. Jean-Philippe Guyot in Genève een stap te zetten in de richting van ‘reparatie’ van de functie van het evenwichtsorgaan.
Er zijn woensdag twee operaties uitgevoerd door een team onder leiding van KNO-arts prof. dr. Robert Stokroos, en beide operaties zijn succesvol verlopen. Of het kunstevenwichtsorgaan goed werkt, kan pas over enkele weken worden vastgesteld, als het implantaat kan worden afgesteld. Een van de twee patienten die gisteren een kunstevenwichtsorgaan hebben gekregen, is een 47-jarige vrouw uit Maastricht die al jaren kampt met volledige uitval van het evenwichtsorgaan.
Onlangs is door hetzelfde team van artsen en onderzoekers maar met een iets andere techniek ook in Genève een kunstevenwichtsorgaan geïmplanteerd. Beide klinieken (Maastricht UMC+ en Hôpitaux Universitaires de Genève) hebben in nauwe samenwerking met elkaar de techniek en de eerste implantaten ontwikkeld. Enig verschil is de operatieve benadering, maar daarover straks meer.
Werking
Eerst iets over de werking van het evenwichtsorgaan. Onder normale omstandigheden registreert het evenwichtsorgaan hoofdbewegingen. Deze hoofdbewegingen worden omgezet in elektrische signalen die aan de evenwichtszenuw worden doorgegeven. Via de evenwichtszenuw worden deze signalen in de hersenen verwerkt en wordt beweging waargenomen. Dit leidt tot o.a. beeldstabilisatie, balans/evenwicht en ruimtelijke orientatie. Bij mensen bij wie het evenwichtsorgaan niet meer functioneert, worden hoofdbewegingen niet meer geregistreerd en vindt er dus geen elektrische stimulatie van de evenwichtszenuw plaats. Het vestibulair implantaat heeft als doel de bewegingen van het hoofd te registreren, en deze om te zetten in elektrische signalen die weer aan de evenwichtszenuw kunnen worden doorgegeven. Het implantaat is samengesteld uit een uitwendig deel dat stevig op het hoofd vastgeklikt kan worden en een inwendig deel dat geïmplanteerd wordt. Het uitwendige gedeelte bestaat onder meer uit gyroscopen (vergelijkbaar met draaitollen) en versnellingsmeters (accelerometers) die de hoofdbewegingen waarnemen en meten. Vervolgens wordt die informatie door een (nog steeds uitwendige) microprocessor omgezet in elektrische signalen. Die elektrische signalen worden vervolgens via het inwendige deel van het vestibulair implantaat aan de evenwichtszenuw doorgegeven. Daartoe worden elektroden gebruikt die in het evenwichtsorgaan, meer precies in de drie cirkelvormige kanaaltjes rond het binnenoor, worden aangebracht.
Althans in Maastricht, want in Genève heeft men voor een iets andere aanpak gekozen: daar worden de elektroden juist voorbij die kanaaltjes (dus op de buitenkant van het evenwichtsorgaan) geplaatst. Door de beide methodes met elkaar te vergelijken hopen de teams zo snel mogelijk te komen tot een oplossing voor patienten met evenwichtsstoornissen.
De technische ondersteuning voor het onderzoek vindt plaats in het kader van een groot Europees onderzoeksproject (CLONS), waarin vele onderzoekers uit Zwitserland, Duitsland, Engeland en de VS samenwerken. De firma Medel uit Oostenrijk, wereldwijd bekend van haar cochleair implantaten, levert de twee prototypes voor deze eerste vestibulair implantaten in de wereld.Â
Proefstadium
Het kunstevenwichtsorgaan bevindt zich overigens nog steeds in een proefstadium. Met het vestibulair implantaat is onderzoek gedaan in dieren. De werking ervan is in dat onderzoek aangetoond. Dat is echter geen garantie dat het in mensen ook werkt. Wel is het al eerder gelukt de evenwichtszenuw blijvend te stimuleren bij dove mensen bij wie tevens de beide evenwichtsorganen niet meer werkten en die in verband met hun doofheid een cochleair implantaat geïmplanteerd kregen. Dat succes heeft Kingma en zijn mede-onderzoekers gesterkt in hun overtuiging dat het mogelijk moet zijn de functie van het evenwichtsorgaan door een implantaat over te laten nemen.
Kingma richt zich met name op mensen met de meest ernstige vorm van evenwichtsstoornis: zogenoemde bilaterale vestibulaire areflexie, waarbij de evenwichtsorganen aan beide zijden van het hoofd niet meer werken.
Evenwichtsstoornissen komen vaker voor dan algemeen gedacht wordt. Een op de vijf mensen krijgt in de loop van zijn leven in meer of mindere mate te maken met evenwichtsstoornis. Van alle 65-plussers heeft 25 procent te maken met een slecht functionerend evenwichtsorgaan. Vaak is dit de oorzaak van valincidenten en bijgevolg botbreuken. Maar ook jonge mensen kunnen getroffen worden door een plotselinge uitval van het evenwichtsorgaan: van bepaalde levensreddende antibiotica (zoals gentamycine) is bekend dat ze het evenwichtsorgaan aantasten. Ook tekenbeten en auto-immuunziektes kunnen leiden tot een plotseling uitval van het evenwichtsorgaan.
Prof. dr. Herman Kingma, van huis uit kwantum-biofysicus, geldt mondiaal als een van dé specialisten op het gebied van evenwichtsstoornissen. Hij reist de wereld over om zijn kennis uit te dragen. Kingma is hoogleraar vestibulologie en hoofd van de evenwichtsafdeling voor klinische diagnostiek binnen de afdeling KNO van het Maastricht UMC+. Eind vorig jaar kreeg hij de zogenoemde IG Nobel prijs voor Natuurkunde met onderzoek naar de vraag waarom discuswerpers duizelig worden bij het beoefenen van hun sport, en kogelslingeraars niet.
