Carl Verheijen: voorkomen van ziekte is een vorm van substitutie
ArrayVervanging. Dat is volgens het woordenboek Van Dale de betekenis van het woord substitutie. Bij substitutie in de zorg passen we dit begrip toe op verplaatsing van zorg van de tweede naar de eerste lijn. Bij Carl Verheijen loopt substitutie als een rode draad door zijn professionele leven. Na een succesvolle carrière als topsporter, waarbij hij grote successen haalde als schaatser, begon hij in 2011 als directeur van beide gezondheidscentra in Nijkerk.
Daar zien we substitutie van zorg in optima forma, waarbij dat niet beperkt blijft tot de klassieke definitie. Van ‘behandelen bij ziekte naar voorkomen van ziekte’ vindt Verheijen ook een vorm van substitutie. En dat zie je terug tot in de haarvaten van het zorgcentrum.
Substitutie van zorg is een belangrijke pijler van de Zorgverzekeringswet (Zvw) die dit jaar 10 jaar bestaat. In het kader van dat 10-jarig bestaan spreken we anno 2016 met diverse sleutelfiguren die een rol spelen of gespeeld hebben bij belangrijke thema’s rond de Zvw. Omdat Verheijen, samen met alle bij de zorgcentra aangesloten zorgverleners, een voorloper is op het gebied van substitutie, legde ZN haar oor te luisteren bij de bevlogen directeur van twee Nijkerkse zorgcentra. Gezondheidscentrum Corlaer en gezondheidscentrum de Nije Veste.
Beloon uitkomst van zorg
De belangrijkste doelen van substitutie van zorg zijn besparing van kosten door het verschuiven van dure zorg naar goedkopere zorg en het aanbieden van de zorg dichter bij huis. Verheijen ziet daarbij voor- en nadelen van de rol van het huidige zorgstelsel. “Ik vind het systeem heel solidair en ben blij dat we dit hebben, maar ik ben wel bang dat het systeem niet houdbaar is als wij niet gaan werken aan meer gezondheid en preventie.” Hij ziet daarbij een deel van de oplossing in de manier van bekostiging. “Wij worden betaald om zorg te leveren en te zorgen dat alles goed loopt, maar het maakt daarbij niet uit hoe goed we dat doen. Als je daar alleen het noodzakelijke voor doet, dus als je voor een zesje gaat, krijg je dezelfde beloning als wanneer je als zorgverlener voor een tien plus gaat en heel veel of extra dingen doet. Dus degenen die minder doen worden daarvoor in feite beloond, ze houden geld over. Als je extra tijd en energie steekt in gezondheid en preventie, zoals wij dat pogen te doen, krijg je nog steeds dezelfde beloning als de andere groep. Zorgverleners zouden ook op uitkomsten beloond moeten kunnen worden.”
Reparatiemodel
Hij vindt ook dat er een belangrijke functie ontbreekt in de Zvw. “Er is vergeten om een regisseur te creëren die verantwoordelijk is voor gezondheid en ziekte van de mensen. Als je verantwoordelijk wilt zijn voor de resultaten moet je al veel eerder in het proces beginnen. Het zorgverzekeringssysteem is een reparatiemodel, terwijl je eigenlijk moet kijken waardoor iets kapot gaat. Het is net als bij een leasemaatschappij. Die doet heel veel om een auto 5 jaar lang goed te laten rijden. De grootste kostenpost voor een leasemaatschappij is daarbij als de auto stil komt te staan. Dat voorkom je door bijvoorbeeld gratis winterbanden en een extra check. En die regie neemt niemand voor de mensen in Nederland.”
Longzorg nieuwe stijl
Het is niet helemaal waar wat hij zegt, want in Nijkerk is er sinds 2015 een uniek project met de naam ‘Longzorg Nijkerk’ dat heel dicht in de buurt komt van de werkwijze van een leasemaatschappij. Longzorg Nijkerk is een samenwerkingsverband tussen longarts, huisarts, apotheek en alle overige zorgverleners op het gebied van astma en COPD. De bekostiging door de zorgverzekeraar is geregeld op een manier die Verheijen voorstaat: de verantwoordelijkheid voor alle longzorgkosten met betrekking tot COPD en astma ligt bij het gezondheidscentrum. De vergoedingen voor farmacie, paramedie, huisartsenzorg en het ziekenhuis zijn samengevoegd in één pot. “Het hele longtraject is opnieuw ingericht op basis van individuele zorg voor de patiënt. Met meer vroegtijdige diagnostiek en het voorkomen dat mensen in het ziekenhuis terecht komen.” Zo gebeurt het dat de longarts de patiënt al heel vroeg in het proces ziet in de polikliniek die in het gezondheidscentrum gevestigd is. “Eén op de vijf mensen met COPD blijkt deze ziekte niet te hebben. En dat bewijzen we hier. Twee van de drie mensen hoeven geen inhalatiemedicijnen meer te gebruiken en één op de zes heeft geen medicatie maar moest het wel gebruiken. Dus onder- en overbehandeling halen we eruit. En wat ook heel belangrijk is: de kwaliteit van leven van de patiënten gaat erop vooruit doordat we ze bij een aanval, een oprisping van de longklachten, hier in de praktijk kunnen helpen. Ze hoeven dan niet meer met gillende sirene naar het ziekenhuis, zoals dat vóór onze nieuwe werkwijze bij longziekten gebeurde. Geld dat we met deze werkwijze besparen kunnen we voor een deel investeren in innovatie en preventie. Maar als we te veel kosten maken moeten we dat ook terugbetalen. Dat is geregeld in het contract met de zorgverzekeraar.” Met ‘Longzorg Nijkerk’ onderstreept Verheijen zijn stelling dat hij denkt dat het echt mogelijk is om in het huidige systeem anders te contracteren, als de wil er is.
Deze methode roept nog wel de vraag op wat het belang is van de betrokken ziekenhuizen die meedoen aan het project. “Financieel zijn zij uiteindelijk de verliezers, maar onze populatie maakt maar een klein deel van het totaal aantal longpatiënten uit. Belangrijk voor de ziekenhuizen is dat we gezamenlijk leren van hoe we het hier doen.”
Substitutie en gemeente
Het is wel duidelijk dat Verheijen en de teams van de gezondheidscentra aan de weg timmeren. Naast contacten en contracten met de zorgverzekeraar heeft de eerstelijnszorg en dus ook Verheijen steeds meer te maken met de gemeente. Die maakt ook veel zorgkosten voor mensen met een of meer chronische ziekten en voor ouderen. “De belangen komen dichter bij elkaar. Het gaat dan over thuiszorg, informatieoverdracht, de gebiedsteams. Als de functie ‘welzijn’ goed geregeld is, komen mensen ook minder snel bij de huisarts.” Gebiedsteam is in Nijkerk de naam voor wijkteam. “Een goed functionerend sociaal stelsel in een dorp of stad is heel belangrijk.” De goede lezer ziet hierin misschien ook een vorm van substitutie.
Bron: Zorgverzekeraars Nederland
