Telomerase, bevordert haargroei
ArrayVerjongingsenzym activeert haarzakjes
Telomerase, het veelbelovende verjongingsenzym, blijkt een verrassende, nieuwe functie te hebben: het bevordert de haargroei. Althans: bij muizen.
De Egyptenaren smeerden nijlpaardenvet op hun hoofd. Hippocrates probeerde het, eveneens tevergeefs, met een mengsel van opium, mierikswortel, duivenpoep en rode biet. Julius Caesar trachtte zijn kalende knikker te verbergen door zijn resterende haar eroverheen te kammen. Dick Advocaat en Gerard Joling namen hun toevlucht tot de hedendaagse rijke-mannenoplossing: haartransplantatie. Kaalheid is van alle tijden, evenals de hoop van de kalende man op een werkend haargroeimiddel. Zo’n middel zal zonder meer een commercieel succes worden en andere kaskrakers als Prozac en Viagra uit de markt verdringen. Maar helaas: het bestaat nog niet.
Ook het onderzoek van Steven Artandi brengt zo’n middel waarschijnlijk niet snel dichterbij. En dat terwijl hij er toch in geslaagd is kaalgeschoren muizen in no time weer te voorzien van een zacht, donzig vachtje. Het haargroeimiddel van Artandi? Telomerase, het veelbelovende verjongingsenzym. Het enzym voorkomt dat de uiteinden van chromosomen – de telomeren – gaan rafelen, waardoor cellen in principe eeuwig door kunnen blijven delen. Maar het enzym blijkt meer in zijn mars te hebben.Steven Artandi en collega’s van de medische faculteit van de Universiteit Stanford morrelden aan de twee hoofdbestanddelen van telomerase: een eiwitcomplex genaamd TERT, en een RNA-onderdeel dat TERC heet. Ze knutselden muizen in elkaar met een extra stukje TERT-gen, dat met een chemische schakelaar (het antibioticum doxycyline in het drinkwater van de diertjes) aan- of uitgezet kon worden. Vervolgens scheerden de onderzoekers het achterlijf van de muizen kaal, en keken wat er gebeurde.
De muizen bij wie de TERT-schakelaar aanstond, hadden na twee weken een heel keurig vachtje terug. De andere muizen oogden toen nog behoorlijk mottig. Uit celonderzoek blijkt dat TERT de haarzakjes uit hun slaapstand wekt. Het stimuleert de deling van haarstamcellen, en daarmee de vorming van nieuw muizenhaar.
Opmerkelijk is bovendien dat TERT het klusje in zijn eentje klaart, zonder hulp van het tweede bestanddeel van telomerase, TERC. Dat blijkt uit vergelijkbare experimenten bij gemanipuleerde muizen die juist dit TERC-stukje missen. Ook bij hen leidde een extra dosis TERT tot een golvende vacht. TERT heeft dus nog éxtra functies, los van zijn rol in telomerase.
En dat is verrassend, vindt ook telomeerexpert Elisabeth Blackburn. In een begeleidend commentaar schrijft ze dat er wellicht nog meer functies voor dit telomerase-onderdeel gevonden zullen worden. "Eerste indrukken kunnen misleidend zijn," schetst ze de wijze waarop tot nu toe vooral gekeken werd naar de rol van telomerase bij celveroudering en kanker, omdat het enzym bij die processen werd ontdekt.
Of het onderzoek van Artandi en collega’s een haargroeimiddel voor mensen oplevert, is nog maar de vraag. De haarzakjes van de kaalgeschoren muizen waren in ieder geval nog intact en gezond. En zoals een afgeknipte haar normaal gesproken ook aangroeit, groeide ook het vachtje van de kaalgeschoren muizen opnieuw aan. Iets sneller dan gebruikelijk, met het telomerase-bestanddeel. Het is nog maar de vraag of de verlepte haarzakjes op de schedel van een kaalgeworden man op dezelfde manier op het eiwit zullen reageren.
Steven Artandi et al, ‘Conditional telomerase induction causes proliferation of hair follicle stem cells’, in: Nature, 18 augustus 2005.
Elisabeth Blackburn, ‘Shaggy mouse tales’, in: Nature, 18 augustus 2005.
Bron: Noorderlicht door Jacqueline de Vree
