Herstel beschadigde speekselklieren mogelijk met stamceltherapie

Met behulp van stamceltherapie kan herstel van beschadigde speekselklieren gestimuleerd worden. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Isabelle Lombaert. Dit kan een aanzienlijke verbetering opleveren van de kwaliteit van leven van patiënten die zijn behandeld voor een hoofd- en/of halstumor. Door radiotherapie verliezen zij veelal (een groot deel van) hun speekselklierfunctie, wat kan leiden tot onder meer mondinfecties, tandbederf, verminderde smaak- en geurgevoeligheid en belemmering bij spreken en kauwen. Lombaert promoveert 16 april 2008 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Per jaar wordt er wereldwijd bij ongeveer 500.000 patiënten een hoofd- en/of halstumor gediagnosticeerd. Deze patiënten worden voornamelijk behandeld met radiotherapie, eventueel in combinatie met chirurgie en/of chemotherapie. De hoge stralingsdosis die nodig is om het kwaadaardige weefsel te vernietigen, kan ook gezonde weefsels beschadigen. In het hoofd- en halsgebied behoren de speekselklieren tot de meest stralingsgevoelige organen. Uiteindelijk verliest meer dan 64 procent van de patiënten de speekselproductie permanent.

Lombaert onderzocht de mogelijkheid om na afloop van de bestraling de speekselproductie weer op gang te brengen met behulp van stamcellen. Stamcellen zijn primitieve cellen met het vermogen zichzelf te vernieuwen en te differentiëren in andere celtypen. Ze worden onderverdeeld in embryonale en volwassen stamcellen. In dit onderzoek werden volwassen stamcellen gebruikt, afkomstig uit het beenmerg en uit de speekselklieren.

Het onderzoek was erop gericht het aantal stamcellen in de speekselklieren van muizen te vergroten. Lombaert deed dit op twee verschillende manieren. Enerzijds mobiliseerde zij stamcellen uit het beenmerg naar de bloedbaan. Via de bloedbaan kwamen ze in de door bestraling beschadigde speekselklieren terecht. Daar bleken zij bij te dragen aan de vorming van speeksel producerende (acinaire) cellen. Er kon echter geen differentiatie van beenmergcellen in speekselkliercellen worden aangetoond. Daarom is het waarschijnlijk dat de uit beenmerg afkomstige cellen stoffen produceren die de nog aanwezige speekselklierstamcellen (die de bestraling hebben overleefd) aanzetten om acinaire cellen te vormen.

Ook onderzocht Lombaert de mogelijkheid om speekselklierstamcellen uit de speekselklier te isoleren, deze in een laboratorium op te kweken tot klompjes cellen en deze vervolgens terug te transplanteren naar de speekselklier. Een bepaald type van de gekweekte cellen, de c-Kit+ cellen, bleek daar uit te kunnen groeien tot speekselkliercellen. In sommige gevallen werden zelfs weer normale waarden van speekselproductie behaald.

Lombaert deed niet alleen experimenteel onderzoek met muizen, maar onderzocht ook de mogelijkheid om stamcellen uit de menselijke speekselklier te isoleren, en deze in het laboratorium op te kweken. Dit bleek mogelijk te zijn. Nader onderzoek moet uitwijzen of ook opgekweekte menselijke stamcellen kunnen uitgroeien tot speeksel producerende cellen. Als dit inderdaad lukt, kan dat een aanzienlijke verbetering opleveren van de kwaliteit van leven van patiënten die door bestraling hun speekselklierfunctie hebben verloren. Bovendien kan de onderzochte methode wellicht ook gebruikt worden bij het herstel van andersoortig weefsel dat beschadigd raakt door bestraling.

Isabelle Lombaert (Gent, 1979) studeerde Bio-ingenieur Wetenschappen te Gent, België. Ze verrichtte haar promotieonderzoek aan de afdeling Celbiologie van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en binnen onderzoeksschool GUIDE. Het onderzoek werd gefinancierd door KWF Kankerbestrijding, de Europese Unie en de farmaceutische firma Amgen. Lombaert promoveert tot doctor in de medische wetenschappen bij prof.dr. G. de Haan en prof.dr. H. Kampinga. Co-promotor is dr. R. Coppes. Na haar promotie wordt Lombaert onderzoeker in het National Institute of Health in Bethesda (Maryland, VS). De titel van haar proefschrift luidt: ‘Regeneration of irradiated salivary glands by stem cell therapy’.

Recente artikelen