Delfts patent op aanmaak radio-isotopen

Wereldwijde tekorten aan radio-isotopen voor kankeronderzoek kunnen dankzij een nieuwe Delftse techniek voorkomen worden, meent prof.dr. Bert Wolterbeek van het Reactor Instituut Delft (RID). Bert Wolterbeek, verbonden aan de Technische Universiteit van Delft, denkt een alternatief gevonden te hebben voor de productie van radio-isotopen, zo heeft de TU donderdag bekendgemaakt.

Het was de laatste dagen wereldnieuws: ziekenhuizen kampen met een tekort aan radio-isotopen waardoor patienten langer moeten wachten op kankeronderzoek. Slechts een handjevol reactoren in de wereld maakt het isotoop, technetium-99m, waarmee jaarlijks zo’n veertig miljoen patienten behandeld worden. Drie van die fabrikanten leveren nu niet meer wegens onderhoudswerkzaamheden, waaronder ook Europa’s belangrijkste: de reactor in Petten.

Extra isotoopfabrikanten zouden de kans op tekorten aanzienlijk verkleinen. Maar voor het huidige productieproces is verrijkt uranium nodig. En dat is nu net een stof waar je als fabrikant niet aankomt zonder speciale vergunning, wegens non-proliferatieverdragen. Prof.dr. Bert Wolterbeek van het RID werkt aan een radicale oplossing voor dit probleem. Hij ontwikkelt een methode om het gewilde isotoop te maken zonder uranium. Als deze experimenten industrieel toepasbaar zijn, kunnen veel meer fabrieken de stof maken.

“Technetium-99m, de stof waar het allemaal om draait, wordt nu gemaakt door hoogverrijkt uranium te splitsen”, legt Wolterbeek uit. “Een van de producten die ontstaan, is het radioactieve molybdeen-99, de grondstof voor technetium-99m. De fabrikanten leveren dit molybdeen vastgezet in staafjes aan ziekenhuizen. Een ziekenhuis kan een week lang het technetium-99m-isotoop ‘oogsten’ uit zo’n staafje, doordat het molybdeen-99 ter plekke langzaam tot technetium-99m vervalt.”

Maar molybdeen-99 kan ook worden gemaakt uit molybdeen-98, een stabiel isotoop van natuurlijk molybdeen, een stof die mijnbouwbedrijven al uit de grond halen. Wolterbeek heeft een techniek gepatenteerd waarbij hij deze grondstof beschiet met neutronen om er molybdeen-99 van te maken. De molybdeenatomen worden door een neutronenbotsing niet alleen ‘geactiveerd’, maar door de overgedragen energie ook losgeschoten van de omringende atomen. Het zo verkregen molybdeen-99 lost daardoor op in water. Hierdoor kan het isotoop in hoge concentratie gewonnen worden. En dat is cruciaal. Wolterbeek: “De activiteitsconcentratie van het radioactieve materiaal moet hoog zijn, anders moeten patienten een te hoge chemische dosis toegediend krijgen voor een helder bestralingsplaatje.”

Wolterbeek wil samen met Urenco proberen om het proces op te schalen. Hoofd van de afdeling Stable Isotopes van dit opwerkingsbedrijf, ir. Charles Mol, verwacht met de Delftse techniek een ‘heel interessante markt’ aan te kunnen boren. Volgens hem is men wereldwijd naarstig op zoek naar alternatieve productiemethodes, omdat aan het gebruik van hoogverrijkt uranium vroeg of laat een eind komt wegens het risico dat het in verkeerde handen valt en er kernwapens mee gemaakt worden. “Een andere reden”, zegt hij, “is dat bij het huidige productieproces ontzettend veel radioactief afval ontstaat. En een eventuele alternatieve methode met laag verrijkt uranium is mogelijk nog smeriger.”

De laatste weken dreigde, onder meer in Nederland, een tekort aan de isotopen omdat een aantal fabrikanten het materiaal door technische problemen tijdelijk niet meer kon produceren.

Om het tekort aan radioactieve isotopen voor kankerbehandelingen of medische beeldvorming te kunnen wegwerken, moet het Nationaal Instituut voor Radio-elementen (IRE) in Fleurus zijn activiteiten weer opstarten. Enkel het IRE kan namelijk de isotopen afkomstig uit de kernreactoren van Mol en Saclay (Frankrijk) bewerken, zegt de Belgische Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid.

Het tekort aan radioactieve materialen voor kankerbestrijding en diagnoses is binnenkort zo goed als opgelost, aldus een woordvoerster van minister Ab Klink (Volksgezondheid) maandag. Afspraken van patienten hoeven dan niet meer te worden uitgesteld. Over twee weken hervatten de Belgische leveranciers de productie van de zogeheten isotopen. Die leveren dan genoeg materiaal om de stilgevallen productie in Nederland op te vangen, aldus de woordvoerster. Bron: ANP

Redactie MedicalFacts