‘Standaardisatie onmisbaar voor risicovermindering in operatief proces.’
Array
Ziekenhuizen moeten in operatiekamers de richtlijnen voor infectiepreventie en andere voorschriften beter naleven. De Inspectie voor de Gezondheidszorg stelt dat na een onderzoek in 22 OK’s. Personeel houdt zich niet aan de kledingvoorschriften en wast de handen niet vaak genoeg. Het is onduidelijk wie eindverantwoordelijk is voor de zorg en apparaten worden niet veilig gebruikt. Ziekenhuizen die niet onderzocht zijn, moeten zelf een verbeterplan maken. Als gevolg van problemen moesten deze week in Alkmaar 4 operatiekamers dicht en worden in Amersfoort tijdelijk geen infectiegevoelige operaties uitgevoerd
Veel OK-teams nonchalant met overdracht en infectiepreventie
De communicatie over de patient en de overdracht rond de operatie is onvoldoende gestructureerd. Hierdoor is vaak niet genoeg afstemming tussen het medisch personeel en ontstaat onnodig risico voor de patient. Het gedrag rond infectiepreventie en luchtbeheersing op de OK laat veel te wensen over. Ook het gebruik van medische materialen, geneesmiddelen en apparatuur moet veiliger. Onduidelijk is wie eindverantwoordelijk is voor de zorg aan de patient op de operatietafel. Dat concludeert de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) in het rapport ‘Standaardisatie onmisbaar voor risicovermindering in operatief proces’.
Gerrit van der Wal, Inspecteur-generaal voor de Gezondheidszorg: “De inspectie en de ziekenhuizen zijn steeds actiever de kwaliteit en veiligheid van de zorg gaan meten en daarmee zichtbaar maken. Dat levert vele aanknopingspunten voor verbetering op, maar kan ook onbedoeld en onterecht tot het beeld leiden dat de zorg in Nederland slechter is geworden. Integendeel. Ziekenhuizen in Nederland voeren de operatieve zorg veelal op aanvaardbaar niveau uit. De inspectie ziet echter ook tekortkomingen, die om verbetering vragen.â€
Uit het inspectieonderzoek blijkt dat ziekenhuizen te weinig gebruik maken van goede checklists en stopmomenten (‘time out’) om te controleren of alles op orde is. De teams communiceren te passief en gaan vaak uit van ‘geen bericht is goed bericht’. Veelal is op de werkvloer wel een samenzijn, maar geen samenhang tussen de disciplines anesthesiologie en chirurgie.
De inspectie constateert verder dat het gedrag rond infectiepreventie onprofessioneel is. Het ontbreekt op de OK aan discipline op bijvoorbeeld het gebied van handen wassen en kledingvoorschriften. Verder is de luchtbeheersing onvoldoende geregeld. Zo blijkt het aantal deurbewegingen tijdens operaties in veel ziekenhuizen onnodig groot, met verstoring van de steriele luchtstroom als gevolg. Slechts enkele ziekenhuizen volgen het landelijke beheersplan om de kwaliteit van de OK-lucht te bewaken. Ook het gebruik van medische materialen en apparatuur moet veiliger. Zo is bijvoorbeeld de uiterste gebruiksdatum van apparatuur vaak onbekend en vertrouwen de medici blind op de instrumentele dienst.
Gerrit van der Wal, Inspecteur-generaal voor de Gezondheidszorg, noemt de tekortkomingen ernstig: “In ziekenhuizen moet men – zéker op de operatieafdeling – gestructureerd en gecontroleerd werken. De afloop van de operatie mag niet vooral afhankelijk zijn van goede bedoelingen en persoonlijke inzet. Dat betekent overigens niet dat mensen nu niet met goed gevolg geopereerd worden in ziekenhuizen; dat is gelukkig juist meestal wel het geval. De maatregelen die wij willen zijn te vergelijken met veiligheidsgordels. Ook zonder gebruik van autogordels komen heel veel mensen veilig op hun plaats van bestemming. Maar door gebruik van de gordel wordt – als er toch iets mis gaat – de kans op schade wel duidelijk verminderd.
Standaardisatie is noodzakelijk om de risico’s voor patienten te verminderen. Maar het gaat niet alleen om protocollen, werkafspraken en regels. Het belangrijkst is gedrag en motivatie van het personeel om zo veilig mogelijk te werken.â€
De inspectie wil dat de ziekenhuizen maatregelen nemen om de risico’s op patientenschade te verminderen. Zo moet vanaf nu iedereen op elke operatieafdeling de richtlijnen voor infectiepreventie strikt naleven. Verder moeten alle niet-bezochte ziekenhuizen voor 1 januari 2009 hun eigen situatie vergelijken met de bevindingen in dit rapport en een plan van aanpak maken om de nodige verbeteringen te realiseren. Elk ziekenhuis moet gaan werken met protocollen voor overdracht en controle op kritische overgangs- of startmomenten in het operatief proces. Ook moeten OK-teams werken met vaste afspraken voor bijvoorbeeld medicatiecontroles (dubbelcheck), het tellen van gebruikte materialen, verslaglegging en afgestemde nazorg.
Aansluitend bij de actie van de WHO met haar ‘Safe Surgery Saves Lives Challenge’ moet er een landelijke richtlijn komen met daarin een eenduidige beschrijving van een operatie checklijst, stopmomenten en de verslaglegging van het verloop van de operatie inclusief anesthesie. Deze kan prima aansluiten bij de nu bijna voltooide landelijke preoperatieve richtlijn. De inspectie zal vanaf 2009 vervolgonderzoek doen en zo nodig handhaven.
Dit onderzoek is deel twee van een drieluik over het operatieve proces, dat bestaat uit drie trajecten: vóór, tijdens en na de operatie. Dit rapport gaat over het peroperatieve traject, dat loopt van de binnenkomst van de patient op de operatieafdeling tot en met het verlaten van de operatiekamer.
De onderzoeksresultaten zijn gebaseerd op gegevens uit een enquête onder alle 94 ziekenhuizen, onaangekondigde observaties van operaties en geplande inspectiebezoeken in 22 aselect gekozen ziekenhuizen. De inspectie keek bij het onderzoek of de ziekenhuizen voldoen aan de voorwaarden om verantwoorde zorg te leveren, zodat de kans op een goede afloop van de operatie voor de patient zo groot mogelijk is. Het onderzoek ging niet over het medisch-technisch handelen of de gezondheidsuitkomsten voor de patient.
In 2007 publiceerde de IGZ het rapport over het proces voorafgaand aan de operatie. De IGZ concludeerde toen een gebrekkige communicatie tussen zorgverleners, onvolledige dossiervoering en onduidelijkheid over wie nu de eindverantwoordelijkheid draagt.
In 2009 verschijnt het derde deelonderzoek over de periode na de operatie.
Ga hier naar het rapport ‘Standaardisatie onmisbaar voor risicovermindering in operatief proces.’
Hier vind u het Luchtbeheersingsprotocol van SnellerBeter (.PDF). Het is goed om uitgebreid aandacht te besteden aan de luchtbeheersing op de OK.
