Een Computer beter dan twee radiologen in beoordeling Mammogram
ArrayEen computer is veel nauwkeuriger dan het menselijk oog, volgens Britse onderzoekers van de Universiteit van Aberdeen. Vaak worden foto’s van borsten bestudeerd door twee verschillende artsen. Een computerlezing is even effectief volgens de onderzoekers. Zij stellen verder dat vrouwen zich geen zorgen moeten maken over eventuele computerstoringen, omdat er altijd nog een controle van de foto volgt door een mens (een radioloog). Die neemt ook de eindbeslissing over wat op de foto te zien is.
Om radiologen te helpen met de beoordeling van de röntgenfoto’s uit het bevolkingsonderzoek zijn de afgelopen jaren computersystemen ontwikkeld die de foto’s samen met de radioloog ‘bekijken’. Deze systemen kunnen verdachte gebieden herkennen en de radioloog hierop attent maken. Het idee hierachter is dat een computer nooit moe wordt en de aandacht dus niet kan later verslappen. Het gebruik van dergelijke computersystemen is mede mogelijk geworden doordat de ‘ouderwetse’ röntgenfoto in toenemende mate verdrongen is door zijn digitale broertje. Computer-aided detection van borstkanker is inmiddels betrouwbaar
Uit studies is gebleken dat de radiologen die al die duizenden röntgenopnames van de borsten moeten beoordelen op afwijkingen soms fouten maken. Afwijkingen worden soms over het hoofd gezien of later opgemerkt dan mogelijk geweest zou kunnen zijn. Naar schatting had in 25 tot 30 procent van de gevallen waarin bij een vrouw borstkanker wordt geconstateerd de tumor, achteraf gezien, al in een eerder stadium op de röntgenfoto opgemerkt kunnen worden. De mens, in dit geval de beoordelende radiologen, blijkt de zwakste schakel in de keten.
Computersystemen die de radioloog helpen bij het beoordelen van de röntgenfoto richten zich tot op heden vooral op het tegengaan van zogeheten ‘perceptiefouten’. Dat wil zeggen het over het hoofd zien van een afwijking op de foto. Een belangrijk deel van de gemiste tumoren in het bevolkingsonderzoek blijkt echter niet het gevolg van een perceptiefout, maar van een interpretatiefout. De radioloog heeft de afwijking in dat geval wel opgemerkt, maar deze niet goed op waarde geschat.
Doel van dit project is een computerprogramma te ontwikkelen dat in staat is de radioloog ook te ondersteunen bij het interpreteren van een waargenomen afwijking op de foto. Het idee hierbij is het computersysteem uit te rusten met een verzameling van duizenden röntgenfoto’s van borsten met afwijkingen. Afwijkingen op nieuwe foto’s kunnen dan vergeleken worden met afwijkingen op de bestaande foto’s, hetgeen het gemakkelijker maakt een uitspraak te doen over de ernst van de afwijking. Als het lukt een dergelijk ondersteunend computerprogramma te ontwikkelen, zal het aantal vroegtijdig opgespoorde borsttumoren verder kunnen toenemen en de sterfte aan borstkanker verder kunnen dalen.
De Nijmeegse fysicus dr.ir. Nico Karssemeijer benadrukt dat het aantal kankers binnen een jaar na screening door computer-aided detection in de Verenigde Staten afnam van 19,4 naar 16%.
Beijerinck vindt de computer “subliem†voor het opsporen van kleine kalkvlekjes. Die ziet een radioloog makkelijk over het hoofd maar de computer mist niets. Beijerinck is overtuigd dat er over vijftien jaar geen radioloog meer aan mammogrammen te pas komt: “De beoordeling gaat dan helemaal automatisch, net als nu bloedonderzoekâ€. En Karssemeijer voegt daaraan toe: “De veronderstelling dat radiologen een carcinoom niet zullen missen als de computer het aanwijst, is wat te simpelâ€. Maar uiteindelijk gaat de computer het ook volgens hem winnen. “Die kun je uiteindelijk met vele duizenden voorbeelden leren om kanker te herkennen, meer dan een radioloog ooit in zijn leven zal zien.â€
Het risico op overdiagnostiek bij de computerondersteunde opsporing van borstkanker komt volgens radioloog David Beijerinck van de Stichting Preventicon in Utrecht vooral doordat radiologen in de Verenigde Staten uit angst voor schadeclaims zoveel vrouwen doorverwijzen: één op de tien vrouwen daar tegen één tot twee op honderd in Nederland.
Sinds eind jaren tachtig van de afgelopen eeuw is in Nederland stapje voor stapje het landelijke bevolkingsonderzoek op borstkanker ingevoerd. Alle vrouwen in de leeftijd tussen 50 en 75 jaar krijgen eenmaal per twee jaar een uitnodiging röntgenfoto’s te laten maken van hun borsten. Aan de hand van deze foto’s kunnen tumoren in de borsten in een vroeg stadium worden opgespoord.
Vroege opsporing verhoogt de overlevingskans van deze vorm van kanker, met afstand de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Het bevolkingsonderzoek begint inmiddels ook aantoonbaar vruchten af te werpen. De sterfte aan borstkanker is de afgelopen twintig jaar met een kleine twintig procent gedaald, mede als gevolg van het bevolkingsonderzoek, stellen de deskundigen. In absolute getallen: een daling van de sterfte met jaarlijks 800.
Bronnen:N Engl J Med 2007;356:1399-409; & commentaar N Engl J Med 2007;356:1464-6.