Jeroen Bosch Ziekenhuis vergroot patiëntveiligheid met checklist bij operaties

Vanaf 3 november 2008 wordt in het Jeroen Bosch Ziekenhuis bij alle operaties gewerkt met het SURPASS-systeem (Surgical Patient Safety System). Sinds april werkten de chirurgen van een locatie al met deze in het AMC ontwikkelde checklist, waardoor het risico op fouten bij operaties drastisch wordt verminderd. De ziekenhuisbrede invoering maakt deel uit van een breder programma om de kwaliteit van zorg bij operaties te verbeteren.

De SURPASS-methode is bedacht en ontwikkeld in het AMC en is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en observaties. Aanleiding voor de nieuwe methode vormde de constatering dat een aanzienlijk deel van de incidenten bij operatieve ingrepen vermijdbaar is omdat deze veroorzaakt worden door onder meer onvoldoende standaardisatie en onvoldoende overdracht. Bij een operatie zijn veel mensen betrokken, die individueel hun best doen, maar als team beter kunnen presteren wanneer zij meer overzicht hebben over het gehele operatieve traject. Het AMC ontwikkelde een gevalideerde lijst van zaken die gecheckt moeten worden, alvorens met de operatie verder te gaan.

Alle bij een operatie betrokken professionals tekenen op een formulier aan of inderdaad de benodigde stappen zijn genomen. Op alle momenten in het operatieve traject wordt door bijvoorbeeld operatie-assistent, anesthesist, zaalarts, operateur of verpleegkundige gecheckt of aan alle voorwaarden is voldaan om veilig verder te gaan in het operatieve proces. Dit proces begint bij de opname van de patient en eindigt bij het verlaten van het ziekenhuis. Op die manier wordt gecontroleerd of de patient de juiste voorbereiding heeft gehad, worden verwisselingen voorkomen, vindt controle plaats op de te gebruiken apparatuur en is er sprake van multi-disciplinaire samenwerking en communicatie. De patient gaat pas naar huis als alle afspraken na de operatie gemaakt zijn, eventuele medicijnen zijn voorgeschreven en alle vragen zijn beantwoord.

Het Jeroen Bosch Ziekenhuis is één van de zes ziekenhuizen waar de nieuwe methode nu wordt ingevoerd. Het AMC onderzoekt de wijze waarop de implementatie plaatsvindt om daarvan te leren voor een landelijke uitrol. Het is de bedoeling dat de methode een algemene richtlijn wordt. Sommige professionals moeten wennen aan de nieuwe manier van werken. Zij ervaren het formulier als bureaucratisch en tijdrovend. Toch zet het Jeroen Bosch Ziekenhuis door, omdat bewezen is dat de voordelen ruimschoots opwegen tegen de nadelen. Digitalisering van het formulier zal in de directe toekomst de belangrijkste nadelen ondervangen.

Het SURPASS-project loopt al vanaf april op de afdeling Chirurgie. Vanaf juli zijn observatieteams actief, die vragen stellen, registreren, aanmoedigen en op die manier het project begeleiden. “Met deze checklistprincipes kun je onbedoelde schade tot een minimum beperken”, aldus chirurg Hubert Prins, de trekker van het project. “Het proces start al op de verpleegafdeling waar de patient wordt opgenomen. Als daar iets niet in orde is mag de patient niet zonder meer naar het operatiecentrum toe. Eenmaal op het operatiecentrum aangekomen moeten verschillende professionals een aantal zaken controleren. De anesthesist moet bijvoorbeeld aangeven of de anesthesie- apparatuur naar behoren werkt, de operatieassistentes moeten voor de ingreep plaatsvindt controleren of alle spullen op de operatiekamer aanwezig zijn. Ook wordt onder andere nogmaals de zijde van de patient gecontroleerd door de operateur. Is ergens niet aan voldaan, dan wordt niet begonnen tot alles in orde is.”

Doel is de veiligheid van de patient binnen het gehele operatietraject te vergroten. Daartoe vinden op het Operatiecentrum ook andere projecten plaats, bijvoorbeeld een project dat erop gericht is post-operatieve wondinfecties te voorkomen. Daarnaast is er veel aandacht voor samenwerking en communicaties tussen de verschillende leden van het operatieteam. Het JBZ kijkt daarbij met belangstelling naar de teamtrainingen zoals die zijn ontwikkeld in de luchtvaart om het samenwerkend vermogen van teams te vergroten. Dit wordt ook wel Crew resource management genoemd en richt zich op het ontwikkelen van het groepsgevoel en het over de grenzen van de eigen discipline heen kijken. Het JBZ onderzoekt de mogelijkheden om hier mee aan de slag te gaan binnen het operatiecentrum omdat gebleken is dat dergelijke opleidingen leiden tot verbeterde patientveiligheid.