Gebrek aan zelfcontrole heeft grote invloed op ons zelfbegrip
ArrayAlledaagse vormen van gebrek aan zelfcontrole, zoals ongezond eten, zijn te beschouwen als een milde variant van het soort gedrag dat wordt veroorzaakt door verslavingen en angststoornissen. Dat stelt Annemarie Kalis in haar proefschrift. Ze deed bij het Ethiek Instituut van de Universiteit Utrecht onderzoek naar irrationeel gedrag van rationele wezens.
Mensen doen regelmatig dingen die ze eigenlijk niet als goed beschouwen. We eten ongezond, stellen vervelende taken eindeloos uit en beginnen hopeloze liefdesaffaires. Dit verschijnsel, handelen tegen je eigen oordeel in, staat in de filosofie bekend als wilszwakte of als ‘akrasia’, een Griekse term die te vertalen is als gebrek aan zelfcontrole. In haar proefschrift stelt Kalis dat zowel alledaagse als dramatische vormen van gebrek aan zelfcontrole belangrijke implicaties hebben voor ons zelfbegrip.
Het proefschrift laat zien dat dit soort irrationeel gedrag in een belangrijk opzicht altijd onvrij is: als rationele wezens kunnen we de afweging maken wat goed is en wat niet, maar toch lukt het ons niet altijd om het goede te doen. Dagelijkse vormen van gebrek aan zelfcontrole kunnen worden begrepen als een milde variant van het soort gedrag dat het gevolg is van verslavingen of angststoornissen.
Ook al beschouwen we ons irrationele gedrag als onvrij, dat wil nog niet zeggen dat we er niet verantwoordelijk voor zijn. Irrationaliteit maakt deel uit van onze condition humaine: juist doordat we rationele wezens zijn, lijken conflicten tussen onze oordelen en onze verlangens onvermijdelijk.
04-09-2009, 16:15 uur , Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht.
Annemarie Kalis, Wijsbegeerte
Proefschrift: Failures of agency
Promotor 1: Prof.dr. M. Duewell
Copromotor 1: Dr. J. Anderson