Pauperparadijs werd hel
Array
In 1825 startte de latere minister Johannes van den Bosch het eerste van drie gestichten in Veenhuizen te Drenthe. In die jaren was landloperij en bedelarij een misdrijf. Wie dat deed, ging voortaan naar Veenhuizen en kreeg daar onderdak, maaltijden en werk. Kinderen kregen er onderwijs, lang voordat de leerplicht tot stand kwam. De bewoners gingen verpleegden heten.
In de negentiende eeuw was dit initiatief een enorme innovatie. In plaats van eenzame opsluiting gingen dak- en thuislozen in groepen wonen en werken. Vele delegaties uit andere landen bezochten in die eeuw Veenhuizen. In beleidskringen kregen de gestichten de naam Pauperparadijs.
Toch werd het paradijs een hel. En wel door vier oorzaken.
1. Er was veel te weinig geld voor onderdak, kleding en voeding. Zwervers in Veenhuizen hadden het daardoor nauwelijks beter dan inde vrije natuur.
2. Landlopers en bedelaars bleken gehecht aan hun eigen gebied en wilden niet naar het toen verre Drenthe. Van den Bosch kreeg de gestichten niet vol. Hij ging daarom ook psychiatrische patienten, mensen met een verstandelijke handicap en misdadigers toelaten. Maar die konden niet werken en niet in groepen leven.
3. Wie eenmaal een paar jaar verbleef in Veenhuizen, kon bij terugkeer niet meer aarden in de burgermaatschappij. Men had zich in de gesloten inrichting totaal aangepast en had de eigen zelfstandigheid bijna geheel verloren. Onder de bevolking kreeg Veenhuizen daardoor een slechte naam. Ex-verpleegden kregen nauwelijks een baan, een woning of vrienden. Ze waren gestigmatiseerd.
4. De meeste verpleegden hadden een alcoholprobleem. Maar individuele begeleiding en zorgverlening ontbrak. Psychiaters als Pieter Baan, Mesdag en later Querido drongen aan op individuele begeleiding van de verpleegden in Veenhuizen.
In 1975 vertrok de laatste zwerver uit Veenhuizen, dat nu een gewone gevangenis is. Al deze informatie verzamelde Guus Schrijvers uit het in 2008 uitgekomen boek Het Pauperparadijs van journaliste Suzanna Jansen die vier generatie voorouders in Veenhuizen heeft. Zij beschrijft de geschiedenis van haar eigen familie en verweeft die met kennis uit beleidsdocumenten en onderzoeksrapportages over Veenhuizen.
Het boek leest als een roman. De heer Schrijvers las het tijdens de vakantie ter voorbereiding op een congres over verleden, heden en toekomst van de openbare geestelijke gezondheidszorg en de dak- en thuislozenzorg in Nederland en elders in Europa. Het Julius Centrum organiseert dat op donderdag 3 december in Lelystad samen met de GGD Flevoland en de Gemeente Almere.
Wilt u Het Pauperparadijs ook lezen? Doen! Surf naar www.uitgeverijbalans.nl. Of bestel het boek hier in de online boekwinkel. Wilt u naar het congres op 3 december? Surf naar www.integratedcare.nl en klik op nascholing, lees de brochure over de vele internationale, nationale en lokale sprekers van overal uit het land en meld u aan. Het congres kost slechts vijftig euro per deelnemer. Accreditering is aangevraagd.
