Ongezonde eetgewoonte is te doorbreken met actieplan
Automatisch graaien in een chipszak bij het tv-kijken. Of bijna ongemerkt een reep chocola verorberen. Het zijn ongezonde eetgewoontes waar veel mensen niet vanaf komen. Gezondheidspsychologe Marieke Adriaanse ontdekte dat dergelijke eetgewoontes met een specifiek actieplan zijn te doorbreken. Adriaanse promoveert op 5 maart aan de Universiteit Utrecht.
Implementatie-intenties. Zo noemt Adriaanse actieplannen waarin deelnemers de uitlokker van het ongezonde eetgedrag, bijvoorbeeld verveling, moeten koppelen aan een gezonde snack. Wanneer mensen zo’n actieplan maken, grijpen ze bij verveling minder vaak naar bijvoorbeeld een stuk chocola, en vaker naar een gezonde snack, zoals een appel.
Dat klinkt eenvoudig, maar is het volgens de gezondheidspsychologie allerminst. Mensen blijken de daadwerkelijke uitlokker van het ongewenste gewoontegedrag zelden te herkennen en te kunnen benoemen. En als dat al lukt, dan hebben zij vervolgens moeite om een effectief plan te formuleren.
“Ze nemen zich bijvoorbeeld voor om, wanneer de uitlokker zich aandient, het ongewenste gewoontegedrag niet uit te voeren. Helaas werkt een actieplan met een ontkennende structuur averechts. Wie zich voorneemt om bij verveling geen chocola te nemen, doet dat ironisch genoeg juist vakerâ€. Daarom werkt het beter om een ongezonde gewoonte te vervangen door een gezond alternatief.
In haar onderzoek liet Adriaanse de deelnemers een snackdagboek bijhouden. De groep die aan de slag ging met implementatie-intenties bleek gaandeweg minder ongezonde snacks te eten. Uit het deelonderzoek waarbij Adriaanse haar deelnemers computertaken liet uitvoeren, bleek dat bij de mensen die implementatie-intenties hadden gemaakt, de link tussen de uitlokker en de ongezonde snack minder sterk was geworden. De associatie tussen de uitlokker en de gezonde snack was juist sterker geworden. Dit alles wijst erop dat ongezonde eetgewoontes te doorbreken zijn door een uitlokker te koppelen aan een gezond alternatief.
Adriaanse merkt tot slot op dat implementatie-intenties alleen werken bij mensen die gemotiveerd zijn om hun slechte eetgewoontes aan te pakken. Ze benadrukt dat het maken van actieplannen geen strategie is om mensen te motiveren hun gedrag te veranderen. “Het is in feite een trucje om het omzetten van motivatie in daadwerkelijk gedrag makkelijker te makenâ€.