Hoe regel je de lichaamstemperatuur bij lichamelijke inspanning?
Array
Tijdens lichamelijke belasting produceert de mens warmte. Afhankelijk van het soort arbeid dat wij leveren wordt ca. 75-95% van de energie die wij verbruiken omgezet in warmte. Dit kan bij rustig joggen al gauw oplopen tot 700 -1000 Watt, voldoende om een aardig straalkacheltje te laten branden.
De warmte productie leidt tot een stijging van de lichaamstemperatuur tijdens het bewegen. Om de temperatuur niet te veel te laten stijgen moeten wij een groot deel van de geproduceerde warmte afgeven aan de omgeving. De mens geeft warmte af aan de omgeving door straling, door het opwarmen van lucht die langs het lichaam stroomt, door de inademingslucht te verwarmen en door zweetverdamping. De warmte-afgifte verloopt beter als de omgevingstemperatuur lager is dan de huidtemperatuur.
De huid en de spieren vechten om het bloed
Tijdens het bewegen zal de doorbloeding van de huid toenemen om de geproduceerde warmte te kunnen afvoeren. De bloedsomloop zal er voor zorgen dat, de door de spieren geprodu-ceerde, warmte naar de huid wordt gevoerd om daar aan de omgeving af te kunnen geven.
In de hitte neemt daardoor de huiddoorbloeding extreem toe, de bloedvaten in de huid gaan extra open staan; het totale volume van de bloedvaten neemt toe. Omdat het lichaam de hoeveelheid bloed over een groter volume moet verdelen heeft de bloeddruk de neiging om te dalen. Hierdoor kan men soms zelfs flauwvallen. Andere organen zoals ingewanden, maar ook de spieren kunnen hierdoor minder bloed ontvangen. De huid en de spieren strijden als het ware om de beperkte bloedvoorziening.
Het hart klopt hard
De extra huiddoorbloeding, die nodig is voor de afvoer van warmte, leidt tot een grotere belasting voor het hart. Het hart moet de hartslag verhogen om te proberen voldoende bloed te blijven uitpompen en de bloeddruk op peil te houden. Voor hartpatienten is het daarom belangrijk voorzorgsmaatregelen te treffen bij het bewegen in de hitte (zie beneden).
Zweten
Is de omgevingstemperatuur hoog dan zal de warmte-afgifte voornamelijk moeten plaatsvinden door het zweten. Het lichaam produceert zweet, dat op de huid verdampt. Verdamping van het zweet onttrekt warmte aan het lichaam. De warmte-afgifte gaat dus niet door het zweten zelf, maar juist door de verdamping van het zweet. Daarom is naast de temperatuur ook de luchtvochtigheid van belang voor de warmte-afgifte. Naarmate de luchtvochtigheid hoger is zal het geproduceerde zweet moeilijker verdampen en het lichaam kan de warmte moeilijker kwijt. Het lichaam zal dus meer zweet moeten produceren om dezelfde hoeveelheid warmte kwijt te raken. Het bewegen in een vochtige omgeving leidt dus tot een extra cardiale belasting voor hartpatienten.
Samenvattend kunnen we stellen dat we voor de warmte-afgifte, bij het bewegen in de warmte, vooral zijn aangewezen op de mogelijkheid om zweet te produceren en op de mogelijkheid om dit zweet efficient te verdampen.
Vochtverlies
Het zweten leidt tot vochtverlies. De 3 miljoen zweetklieren die het lichaam bevat kunnen maximaal zo’n 1.8 liter zweet per uur produceren. Dit kan je echter geen 24 uur per dag volhouden; het maximale vochtverlies bedraagt zo’n 10 liter per dag. Dit kan bij goed geacclimatiseerde sporters maximaal tot een koelend vermogen van ca. 1000 Watt leiden. Het zweten leidt, naast de warmte-afgifte, tot verlies van voornamelijk vocht en ook van wat zouten.
Door vochtverlies neemt de warmteafgifte af
Doordat het lichaam veel vocht verliest door het zweten neemt het bloedvolume af. Dat is nadelig voor de hoeveelheid bloed die het hart kan uitpompen. Hierdoor kan ook de instandhouding van de bloeddruk extra gevaar lopen. Het lichamelijke prestatievermogen neemt dus af door het vochtverlies. Zelfs een gering vochtverlies kan al leiden tot een aanzienlijke afname van het lichamelijk prestatievermogen. Als vuistregel geldt dat 2% vochtverlies (ca. 1.5 kg) leidt tot 20% prestatievermindering. Dat betekent dat zeker mensen met een beperkt lichamelijk prestatievermogen, zoals hartpati�nten, aandacht moeten besteden aan het beperken van het vochtverlies.
Daarnaast leidt het vochtverlies tot een afname van de zweetproduktie. De warmteafgifte wordt hierdoor beperkt. Het resultaat is dat de lichaamstemperatuur bij het bewegen in de hitte sneller oploopt als het lichaam veel vocht heeft verloren.
Drinken, drinken, drinken
Het vochtverlies kan alleen goed aangevuld worden door veel te drinken. Breng hier een strenge discipline in aan. Begin al met drinken voordat u dorst heeft. Op het moment dat u dorst krijgt bent u al te laat, er is dan al een aanzienlijk tekort aan vocht.
Om het vocht aan te vullen kunt u het beste gebruik maken van sportdranken die enigszins met water zijn verdunt. Deze verdunde sportdranken worden sneller door het lichaam opgenomen dan frisdranken. Ze worden zelfs sneller opgenomen dan water.
Wat zijn de risico’s
Als de warmte afgifte tekortschiet bij het bewegen in de hitte dan kunnen er problemen ontstaan. Als de grens van de regelmogelijkheden zijn bereikt dan kan er een hitte-uitputting ontstaan. Er wordt zoveel bloed naar de huid gepompt, om de warmte kwijt te raken, dat de hervulling van het hart tekortschiet, de bloeddruk zakt te veel en men valt flauw. Het herstel duurt enkele uren tot een dag.
Wanneer de lichaamstemperatuur hoger wordt dan 40-41 graden dan treedt er vaak een situatie op, waarin de huidvaten juist gaan vernauwen. Het slachtoffer voelt zich vaak hierbij juist wat koel. Er kunnen hierbij verschijnselen optreden zoals kippevel, bleekheid en verwardheid. In dit geval spreken wij over een hitteberoerte. Uiteraard moet het slachtoffer ook uit de zon worden gehaald en het liefste in een koele omgeving worden gebracht. Het is belangrijk om hierbij direct te koelen, bijvoorbeeld door Ice-paks in nek, oksels en liezen te leggen.
Bron: hart en vaatgroep
