Sneldiagnose kanker: hogere wiskunde in de zorg

In de zorg draait het om de patienten. Maar soms is het verstandig een stap terug te doen van de persoonsgerichte benadering. Juist een logistieke, procesmatige aanpak kan in het belang van de patient werken. Dat is het geval bij de sneldiagnose van kanker die VUmc toepast. Het vermindert de onzekerheid gedurende het wachten op uitslagen bij patienten.

‘Het heet sneldiagnostiek, maar nog belangrijker dan snelheid is de duidelijkheid’, zegt internist-hematoloog dr. Sonja Zweegman. ‘Nu nog moeten veel van onze patienten verschillende keren langskomen. Het blijft soms lang onzeker wat er precies aan de hand is en welke behandeling nodig is. Bij sneldiagnostiek weten ze vooraf wanneer ze informatie krijgen. Inmiddels lopen er proefprojecten voor sneldiagnostiek bij zes oncologische patientengroepen. Deze patienten krijgen, na een gebundeld bezoek, binnen 48 uur een diagnose- en behandelplan.’ De sneldiagnostiek is gebaseerd op een logistieke en wiskundige blik. Zweegman: ‘Eén van de betrokken verpleegkundigen bij het project bezocht een seminar over logistiek in de zorg. Daar ontmoette ze Ger Koole, hoogleraar optimalisatie van bedrijfsprocessen aan de VU. Zijn vakgebied combineert logistiek met wiskunde. Dat contact legde de kiem voor onze nieuwe benadering.’

‘Een poging een stroomschema te maken van patienten en behandelingen leidde tot een wirwar van lijnen’

Bottlenecks
‘Artsen stellen de individuele patient centraal, in het project sneldiagnostiek gaan we uit van wat patienten gemeenschappelijk hebben’, zegt Koole. ‘Het gaat om patienten met veel verschillende vormen van kanker of het vermoeden daarvan. Ook hun behandeling is zeer gedifferentieerd.’ Een poging een stroomschema te maken van patienten en behandelingen leidde tot een wirwar van lijnen. Niet alle patienten met dezelfde vorm van kanker krijgen dezelfde behandeling. Zweegman: ‘Naarmate onze kennis van kanker toeneemt krijgt de individuele patient steeds meer therapie op maat op basis van een individueel behandelplan. Dat komt tot stand in multidisciplinair overleg tussen bijvoorbeeld oncoloog, chirurg, radiotherapeut, patholoog en radioloog.’
Het project rond sneldiagnostiek begon met het interviewen van al deze zorgprofessionals om vervolgens met hen gezamenlijk de diagnostiek van verschillende kankersoorten te inventariseren. Zweegman: ‘We zeiden: “Vertel maar hoe het nu toegaat, wat beter kan en welke technologische ontwikkelingen de komende vijf jaar belangrijk worden.” Dat leverde veel inzicht op, juist vanwege de multidisciplinaire aanpak. Maar als artsen bleven we binnen het zorgpad denken: welke verbetering kan er binnen een specifieke patientengroep bereikt worden? Koole: ‘Bestuurskundige

Berthe van Gerven van VUmc en ik hebben de benadering omgedraaid. We namen de gemeenschappelijke benodigde onderzoeken van patienten als uitgangspunt en niet deelprocessen of verschillen. Onderzoeken die bij veel patienten moeten worden uitgevoerd zijn bijvoorbeeld pathologisch onderzoek en beeldvormende onderzoeken, zoals MRI. Beide bleken bottlenecks. Daarop hebben we onze pijlen voor sneldiagnostiek gericht. De plannen zijn vervolgens weer aan de professionals voorgelegd.’

‘In het project sneldiagnostiek gaan we uit van wat patienten gemeenschappelijk hebben’

Postkamer
Kleine wijzigingen maakten zo grote stappen mogelijk. Zweegman neemt de hematologiepraktijk als voorbeeld: ‘Bij bloed- en lymfeklierkanker treedt VUmc op als topreferent centrum voor veertien ziekenhuizen. Diagnostiek en weefselonderzoek hebben al in die andere ziekenhuizen plaatsgevonden. Wij bekijken de uitkomsten opnieuw, mede om te beoordelen of extra onderzoek nodig is. Zweegman: ‘Tot nu toe kwamen patienten bij mij op het spreekuur met een – vaak voor mij onleesbare – cd-rom met gegevens uit eerder onderzoek. Die gegevens moesten dan bij de radioloog tijdens een aparte afspraak worden besproken.’ In de sneldiagnostiek is het uitgangspunt nu dat beeldvormend onderzoek en biopten al vóór het consult naar VUmc zijn gestuurd en gereviseerd. Zweegman: ‘Berthe van Gerven inventariseerde de interne route vanaf postkamer tot microscoop.

De betrokken ziekenhuizen werkten gelukkig mee door de gegevens niet aan de patient mee te geven maar vooraf op te sturen. Voor de meeste patienten bespaart dit extra ziekenhuisbezoek.’ In tegenstelling tot lymfeklierkanker vindt voor bijvoorbeeld long- en keelkanker veel diagnostisch onderzoek wel in VUmc plaats. ‘Daarvoor is nu op basis van de ideeen van Koole en Van Gerven capaciteit bij beeldvormende technieken als PET, CT en MRI gereserveerd’, zegt Zweegman. ‘Ook als er na de beeldvormende onderzoeken toch nog vervolgonderzoek moet plaatsvinden, hoeft de patient minder vaak te komen en is binnen een week bekend hoe de behandeling er uit gaat zien.’

Sneller duidelijkheid in een healing environment Een drietal wijzigingen hebben veel impact op de snelheid van het traject van diagnostiek bij kanker. Zo is bij pathologie een nieuwe, snellere machine voor bioptvoorbewerking aangeschaft. Koole: ‘Pathologisch onderzoek vindt daardoor veel sneller plaats’. Ook wat betreft MRI-scans is een andere manier van werken ingevoerd. Voor de MRI-scan bestaan lange wachtlijsten. Koole: ‘Op basis van wiskundige modellen heb ik berekeningen gemaakt van de tijd die moet worden vrijgehouden voor sneldiagnostisch onderzoek. Of die gereserveerde ruimte precies aansluit op de behoefte, blijven we in de gaten houden.

We moeten natuurlijk voorkomen dat de MRI niet optimaal gebruikt wordt.’ Een derde verbetering is het vooraf doorlichten van aangeleverde gegevens uit andere ziekenhuizen. Deze revisie ligt nu klaar als de patient in VUmc komt.
In totaal zal er midden 2011 bij vierentwintig patientengroepen van projecten in sneldiagnostiek sprake zijn. Epicentrum van de sneldiagnostiek is de nieuwe dakopbouw VUmc CCA diagnose en behandeling, die op 1 november zijn hoogste punt bereikte. Zweegman: ‘Hier zal, in een ‘healing environment’, bijvoorbeeld een multidisciplinair spreekuur plaatsvinden.

We willen het al bestaande multidisciplinair overleg namelijk laten vervolgen door een multidisciplinair spreekuur, waardoor de patient in één keer ingelicht wordt door alle betrokken specialisten.’
Koole: ‘De planningsoptimalisatie verbetert zowel de efficientie als de zorg voor de patient. Dat geldt niet alleen voor kanker, maar is algemeen toepasbaar.’ Zweegman voegt daar aan toe: ‘Voor patienten betekenen de nieuwe aanpak en de nieuwe ruimte snelheid, duidelijkheid en gemak. Heel belangrijk, want ze hebben het al moeilijk genoeg.’

Redactie Medicalfacts / Alida Budding - Hennink

Samen met mijn dochter Janine Budding verzorg ik dagelijks het online medisch nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant is. De rol en beleving van patiënt & Healthy Ageing, zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik heb jarenlang ervaring in diverse functies in thuiszorg.

Recente artikelen