Renckens/Van Dam vs Van Berkum: misbruik van de Interne Tuchtraad?

Maandag jl. verscheen in onder meer het AD een uitgebreid artikel waarin Cees Renckens van de Vereniging tegen de Kwakzalverij stelt dat internist “dr. Frank” van Berkum ‘enorm door de mand viel’ tijdens de tegen hem bij de Tuchtraad van de KNMG aangespannen zaak over zijn dieet.

Het omgekeerde lijkt het geval. Verslaggever Dick Veerman van foodlog.nl was aanwezig bij de zaak en getuigt van een totaal ander beeld dan Renckens naar buiten brengt.

‘Zit er een verhaal in?’ vroeg een van de leden van de Raad voor Interne Tuchtrechtspraak van de KNMG me bij het afscheid.

Cees Renckens en Frits van Dam van de Vereniging tegen de Kwakzalverij dienden een klacht in tegen internist Frank – alias ‘dr. Frank’ – van Berkum. De dokter zou onterecht beweren dat zijn dieet werkt, het lef hebben om een witte jas aan te trekken, een stethoscoop om zijn nek te hangen en boeken en commerciele websites de wereld in slingeren.
Het klachtenloket van de KNMG bleek de klacht zonder motivatie te hebben doorgestuurd naar de Raad. Dat is niet de bedoeling. De voorzitter van de Raad klonk dan  ook not amused. Waarom wilde het klachtenloket zijn vingers er niet aan branden?

 

Historisch & jacht op valse heksen
De zaak diende op 9 juni in de namiddag in Utrecht. Het werd een historische. Nooit eerder mocht een journalist binnen. Van Berkums advocaat was om persoonlijke redenen verhinderd. Omdat ik me een beetje in zijn dieet en de achtergronden daarvan heb verdiept, vroeg Van Berkum of ik hem bij wilde staan. Niet als raadsman, maar als getuige van dat gewoonlijk stille intern medische gerecht. Zowel de Raad als de partijen gaven mij toestemming te schrijven over wat ik waarnam. Er was immers niets vertrouwelijks te verbergen.

 

De voorzitter van de Raad gaf aan dat zijn college de zaak mogelijk niet ontvankelijk zou moeten verklaren. Hij bleek de zaak eerder als een publiek wetenschappelijke discussie te beschouwen, dan als een tuchtzaak tegen bijvoorbeeld dr. W die regelmatig seksistische taal uitslaat en zijn handen niet thuis kan houden. Of eentje tegen dr. Y die herhaaldelijk met een duidelijk herkenbare kegel opereert. Dáár is de Raad voor, leek de voorzitter te zeggen.  Als ik me niet vergis, suggereerde hij zelfs dat het een idee zou kunnen zijn om een klacht tegen de anti-kwakzalvers Renckens en Van Dam in te dienen. In dat geval zou de klacht zou vermoedelijk het jagen en dagen van gemakkelijk zelf te identificeren valse heksen betreffen.

 

De klacht: gebaseerd op niet-deskundigen
Renckens las een klacht voor die voornamelijk bleek te steunen op feiten die Van Dam en hij via de krant tegen het ‘dr. Frank’-dieet hadden vernomen. Prof. dr. Martijn Katan (VU) schreef een stukje waarin stond dat Van Berkum een leugenaar zou zijn als hij beweerde dat hij mensen met obesitas zou kunnen genezen. Prof. dr. Frans Kok (WUR) schreef dat hij genoeg had van het dr. Frank–dieet en daarom zelf maar een boek was gaan schrijven. Daarin staat dat mensen ‘gewoon’ moeten afvallen en niet zo moeilijk moeten doen. Helaas blijkt dat nou juist het probleem. Mensen vallen niet ‘gewoon’ af, maar worden  juist ‘vanzelf’ steeds dikker. De statistieken daarover zijn helder. In de VS en het VK, onze gidslanden op het gebied van voedings- en gedragstrends, is inmiddels meer dan 65% van de volwassen bevolking te dik. 33% van de Amerikanen en 27% van de Engelsen is obees. Volwassen Nederland is voor 53% te dik; 13% is obees. Het is niet onvoorstelbaar dat het aantal obesen binnen afzienbare tijd verdubbelt. Public Health geleerden die hun vak hebben gemaakt van het speuren naar de oorzaken achter te dik worden en obesitas  zijn dan ook niet zo enthousiast over Kok. Hij is professor in de nutrientenleer en niet in de gedragsleer waar afvallen in belangrijke mate over gaat. Kok moet gelden als een neofiet op afvalgebied. Hetzelfde geldt voor Katan. Dat is echter een wijze wetenschapper die zijn grenzen kent. Hij stelt slechts dat Van Berkum zou jokken als hij zou beweren dat hij diabetes kan genezen.

Op de vraag of ze de echte dieet- en obesitashoogleraren in Nederland hadden geconsulteerd moesten Van Dam en Renckens het antwoord schuldig blijven. Van Dam kwam met wat algemene woorden over de zuiver wetenschappelijke doelstellingen van zijn Vereniging tegen de Kwakzalverij, zoals het bestrijden van bijv. kwakzalvende homeopathie. Op de vraag of zijn oppositie tegen Van Berkums dieet daarmee te maken had, moest hij ontkennend antwoorden.

 

Het verweer: het dieet wordt door de richtlijnen onderschreven
Smalend wezen Renckens en Van Dam naar de witte jas en stethoscoop waarmee Van Berkum poseert op www.1kiloperweek.nl en de reclame daarop. De site blijkt van voormalige partners van Van Berkum die er afvalpoeders op verkopen om aan makkelijke revenuen te komen. Hijzelf verkoopt uitsluitend boeken en geeft gratis recepten weg. Helaas heeft de site het recht zijn naam tot 1 januari 2012 te gebruiken. ‘Een beetje dom’, zou Máxima hebben gezegd over de ontstane contractuele situatie. ‘Slecht merkbeheer’, zou een marketeer zeggen. Van Berkum gaf aan dat het hem is overkomen en dat hij er een harde les door geleerd heeft. Onder meer daarom verdween het TV-programma de Afvallers XXL bij SBS-6 van de buis. Van Berkum weigerde een bekend afvalmiddel met zijn naam te associeren zodat een belangrijke geldstroom voor het programma verdween.

 

Van Berkum gaf in een lange, door zijn advocaat voorbereide, dupliek aan dat zijn dieet ondersteund wordt door een brede basis aan literatuur. Al heel oude zelfs. Van Berkums dieet is gebaseerd op geaccepteerde wetenschappelijke kennis in een nieuwe en gepopulariseerde verpakking. Met witte jas, boeken en al, zodat meer mensen er kennis van kunnen nemen en er zelfredzaam mee kunnen worden. Een verhoogd relatief aandeel eiwit, maar niet meer dan het absolute gemiddelde in Nederland, in ons menu verzadigt en maakt afvallen gemakkelijker dan andere dieten. Van Berkum beweert slechts dat zijn dieet helpt makkelijker af te vallen, niet om obesitas te ‘genezen’. Het gaat hem om afvallen. Dat is nodig om mensen uit de gevarenzone van type II DM te houden. Daarna is begeleiding nodig om recidive te voorkomen; daar blijkt Van Berkum al jaren voor te pleiten.
‘Stop’, zeiden Renckens en Van Dam. Van Berkums dieet zou niet wetenschappelijk bewezen zijn. Groot was de verbazing toen bleek dat het dr. Frank-dieet dezelfde wetenschappelijke richtlijnen hanteert als de officiele CBO-richtlijn Obesitas. Die richtlijnen zijn in specifieke dieetvormen onbewezen. Dat ze als principe – een hoog relatief eiwitaandeel vergemakkelijkt het afvallen en is fysiek verantwoord – wetenschappelijk geaccepteerd zijn staat echter als een paal boven water. Van Berkum bood aan zijn case door het horen van verschillende hoogleraren te laten ondersteunen.

De Raad luisterde en stelde kalm een prakische vraag aan de klagers. Hadden Renckens en Van Dam kennis genomen van een enthousiaste artikel van dr. Klaas Hoogerwerf uit het Martini-ziekenhuis in Groningen? Hoogerwerf gaf daarin aan het Dr. Frank-dieet te ondersteunen  én in zijn ziekenhuis te gebruiken. Er volgde wat schuchter gelach waarvoor de wetenschappelijke basis leek te ontbreken.

Over zes weken doet de Raad uitspraak.

Dick Veerman

Dick
Veerman,
oprichter
 van
het
bekroonde
Nederlands
weblog
foodblog.nl

Bio op Twitter:a philosopher, banker and business consultant who ended up in food journalism

Recente artikelen