Oplettend wachten is zwaar werk: biedt een apparaat taakverlichting?
Guus Schrijvers, Oud-Hoogleraar Public Health & Gezondheidseconoom 30 oktober 2011 - 17:26
Array
In een operatiekamer staan regelmatig zo’n tien professionals rond de operatietafel. Twee tot drie hebben handen vol werk. Anderen houden apparatuur in de gaten. Zij stellen die bij, indien afleesschermen daartoe noodzaken. Zij zijn bezig met ‘oplettend wachten’ ofwel met het uitoefenen van de functie vigilantie: zij zijn waakzaam. Dit is evenwel een riskante taak. Want alert observeren is uiterst vermoeiend. Ten tweede bestaat de kans, dat bij het actief opschalen naar een (meestal spoedeisende) interventie de professional te traag of onjuist reageert. In de moderne vliegtuigcockpit is het oplettend wachten zoveel mogelijk gereduceerd, door kunstmatige intelligentie toe te voegen aan apparatuur. De boordwerktuigkundige kon daardoor helemaal verdwijnen. De zogeheten ‘automatische piloot’ deed vele jaren geleden al zijn intrede. Op het UMC Utrecht houdt dr. Joris Jaspers zich intensief bezig met het terug brengen van de taak vigilantie. Hij en zijn medewerkers ontwerpen onder meer OK-apparatuur en passen apparaten aan, die de industrie heeft geleverd. Jaspers riep op 24 oktober enkele experts (waaronder ondergetekende) bijeen van het UMC Utrecht, de Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht. Onderwerp was het terugdringen van het aantal oplettend wachtenden door apparaten slimmer te maken. Na twee uur brainstormen was onze conclusie, dat zoiets zou kunnen, als anaesthesie-assistenten, OK-verpleegkundigen, chirurgen en andere OK professionals bereid zijn tot onderlinge takenruil, apparaten slimmer worden en professionals erop kunnen vertrouwen dat apparaten altijd alert reageren. Want het kan niet zo zijn als in een auto, dat een alarmlichtje gaat branden, terwijl de auto niets mankeert. Een vervolgafspraak is gemaakt. De brainstormgroep gaat verder met vigilantie reductie.
Guus Schrijvers (getrouwd met Els Zwaan, drie kinderen) werd op 24 juni 1949 geboren in Amsterdam als zesde kind in een katholiek onderwijzersgezin. Na het gymnasium B diploma behaald te hebben(1967) ging hij in Amsterdam economie studeren. Hij studeerde cum laude af (1973) bij prof. Wim Duisenberg op de na-oorlogse conjunctuurgolven en bij prof. Joop Hattinga Verschure op zelfzorgafdelingen in ziekenhuizen. In 1980 promoveerde hij in Maastricht op het onderwerp regionalisatie en financiering van de Engelse, Zweedse en Nederlandse gezondheidszorg. Een stelling uit zijn proefschrift werd zijn levensmotto: wie de kleine structuren niet eert, maakt de grote structuren verkeerd.
Hij promoveerde bij de grondlegger van de Nederlandse gezondheidseconomie prof. Lou Groot en bij genoemde Hattinga Verschure. Van 1974 -1984 was Schrijvers lid van de Gemeenteraad van Utrecht voor de Partij van de Arbeid. Hij ‘deed’ daar portefeuilles zoals Volksgezondheid, Welzijn, Cultuur en Financiën. Op 1 juni 1987 werd Schrijvers samen met prof. Joop van Londen hoogleraar Public Health bij de Medische Faculteit Utrecht. Dat betekende voor hem een switch van macro onderwerpen zoals de inrichting van het verzekeringsstelsel naar kleinschalige projecten zoals educatie van diabetespatiënten.
Uit een interview uit 1987 komt het citaat: ‘als de faculteit mij vraagt voor deze leerstoel, wil ik wat betekenen voor de faculteit. Dan geef ik de macro-onderwerpen op.’ Samen met Van Londen richtte hij zich in 1987 op innovaties in de thuiszorg en op ketenzorg bij chronische zieken. Later zou het die activiteiten onder de vlag disease management bundelen. Tien jaar kwam de belangstelling voor ketens in de spoedzorg erbij. Zijn kennis op dit terrein bundelde hij in het boek Moderne Patiëntenzorg in Nederland, dat hij in 2002 samen met de plaatsvervangend hoofdinspecteur drs. Nico Oudendijk voor de gezondheidszorg schreef.
Vanaf het eerste begin had het bevorderen van het onderwijs in de Sociale Geneeskunde en de Volksgezondheid zijn grote aandacht. Toen Van Londen en hij begonnen was er helemaal niets op dit terrein. Schrijvers: ‘Een grote triomf ervoer ik op 2 april 1994 toen na zeven jaar trekken en duwen de eerste medische studenten bij een GGD en een Arbodienst een verplicht co-schap Sociale Geneeskunde liepen.’
In 1999 kwam een nieuw curriculum voor de medische studenten tot stand. Tropenjaren volgden tot 2006 voor hem en zijn collega dr. Gerdien de Weert om alle uitbreidingen van het sociaal geneeskundige onderwijs bij te benen. Zijn collegestof bundelde hij in 1997 en na verschillende drukken in 2002 in het boek Een kathedraal van Zorg en in de Engelse variant daarvan Health and Health Care in the Netherlands.
Per 1 juli 2007 gaan de onderzoeksactiviteiten van Schrijvers over in de Unit Innovaties in de Zorg binnen het Julius Centrum, dat hij in 1996 met collega prof. Rick Grobbee oprichtte. Zijn aandacht blijft liggen bij Disease Management en Spoedzorg. Schrijvers: ‘Ik begrijp nog steeds niet helemaal hoe die kleine structuren binnen Disease management en spoedzorg precies functioneren. Er is tegenwoordig ook veel uitwisseling met collega’s in Noord Amerika en elders in Europa. Dat verrijkt het inzicht in hoge mate. Elk land is op dit terrein een laboratorium voor een ander land..Voorlopig heb ik mijn handen vol aan de nieuwe Unit. Toch zou ik nog twee boeken willen schrijven.Het ene krijgt als titel, De gemoderniseerde kathedraal van zorg. Het tweede boek moet gaan over ondernemersschap en gelijke toegang tot de zorg. Beide zijn belangrijk maar o zo moeilijk te combineren. Hierbij zou ik de kennis van macro econoom weer kunnen gebruiken.’
Als oud hoogleraar Public Health en gezondheidseconoom bij het UMC Utrecht. geeft hij met zijn nieuwe boek ‘Zorginnovatie volgens het Cappuccinomodel.’ zijn visie hoe de gezondheidszorg eruit zou kunnen zien in een maatschappij met schaarste aan zorg. Het boek is bestemd voor het middenkader van zorgorganisaties. Naast schrijver van boeken en artikelen over de gezondheidszorg is Guus lid van enkele stuurgroepen en begeleidingscommissies en geef ik lezingen en workshops.
Guus Schrijvers is voor voordrachten, dagvoorzitterschappen, interviews en onderzoeksopdrachten te bereiken via [email protected] en telefonische via zijn secretaresse Annet Esser op telefoonnummer 030 250 9359.
In een operatiekamer staan regelmatig zo’n tien professionals rond de operatietafel. Twee tot drie hebben handen vol werk. Anderen houden apparatuur in de gaten. Zij stellen die bij, indien afleesschermen daartoe noodzaken. Zij zijn bezig met ‘oplettend wachten’ ofwel met het uitoefenen van de functie vigilantie: zij zijn waakzaam. Dit is evenwel een riskante taak. Want alert observeren is uiterst vermoeiend. Ten tweede bestaat de kans, dat bij het actief opschalen naar een (meestal spoedeisende) interventie de professional te traag of onjuist reageert. In de moderne vliegtuigcockpit is het oplettend wachten zoveel mogelijk gereduceerd, door kunstmatige intelligentie toe te voegen aan apparatuur. De boordwerktuigkundige kon daardoor helemaal verdwijnen. De zogeheten ‘automatische piloot’ deed vele jaren geleden al zijn intrede. Op het UMC Utrecht houdt dr. Joris Jaspers zich intensief bezig met het terug brengen van de taak vigilantie. Hij en zijn medewerkers ontwerpen onder meer OK-apparatuur en passen apparaten aan, die de industrie heeft geleverd. Jaspers riep op 24 oktober enkele experts (waaronder ondergetekende) bijeen van het UMC Utrecht, de Universiteit Utrecht en de Hogeschool Utrecht. Onderwerp was het terugdringen van het aantal oplettend wachtenden door apparaten slimmer te maken. Na twee uur brainstormen was onze conclusie, dat zoiets zou kunnen, als anaesthesie-assistenten, OK-verpleegkundigen, chirurgen en andere OK professionals bereid zijn tot onderlinge takenruil, apparaten slimmer worden en professionals erop kunnen vertrouwen dat apparaten altijd alert reageren. Want het kan niet zo zijn als in een auto, dat een alarmlichtje gaat branden, terwijl de auto niets mankeert. Een vervolgafspraak is gemaakt. De brainstormgroep gaat verder met vigilantie reductie.