Systeeminnovatie komt in Nederland niet voor
Guus Schrijvers, Oud-Hoogleraar Public Health & Gezondheidseconoom 18 december 2011 - 19:17
Array
Stel dat het binnenkort lukt om een geneesmiddel op de markt te brengen die bestaande bloedverdunners vervangt en regelmatige controle op stolling (op LNR) overbodig maakt. Dan is dat een productinnovatie. Als daardoor voor menig patient controle door de trombosedienst overbodig wordt, is er sprake van een procesinnovatie, die de patientenzorg eenvoudiger en goedkoper maakt. Het opnemen van het nieuwe geneesmiddel in de Zorgverzekeringswet en het verwijderen van de daardoor verouderde geneesmiddelen zouden systeeminnovaties zijn. Met dit niet zo onwaarschijnlijke, maar nog niet bestaande voorbeeld legde ondergetekende het verschil uit tussen product-, proces- en systeeminnovatie. Ik deed dat in de cursus Zorg & Verzekeringen van Zorgverzekeraars Nederland. Dat gebeurde op 16 december tijdens een college van 3,5 (!) uur aan aanstormende talent bij zorgverzekeraars en andere financiele instanties. De verantwoordelijkheid voor productinnovatie ligt vooral bij UMC’s en de farmaceutische industrie. Die voor procesinnovatie ligt bij zorgorganisaties zelf. Zij horen geld te ontvangen via hun DBC’s voor de kosten van zorginnovatie. De verantwoordelijkheid voor systeeminnovatie berust bij CVZ, NZA en andere beleidsinstanties. Ook deze innovatie begint kleinschalig en wordt eerst uitgeprobeerd in pilots bij enkele instellingen. Deze vorm van innovatie ontbreekt in Nederland. Meestal wordt besloten om in één keer het systeem te wijzigen: Zoiets heet dan een stelselwijziging. Vaak hangen product-, proces- en systeeminnovaties samen, zoals in bovenstaande voorbeeld over de trombosedienst. Maar dat hoeft niet. Het kan voorkomen dat een procesinnovatie plaatsvindt zonder systeeminnovatie. Maar meestal, zo leert mijn eigen ervaring, is er ook een systeeminnovatie (een ander tarief? Een nieuwe software applicatie?) nodig om deze mogelijk te maken. De jonge zorgverzekeraars toonden op 16 december grote belangstelling voor de diverse vormen van innovatie. Op vrijdag 27 januari 2012 vindt het jaarlijkse Juliuscongres plaats over nieuwe zorgpaden, een van de belangrijkste procesinnovaties. Wat is ontwikkeld gedurende het jaar 2011 of op de rol staat voor 2012 is te zien en te horen op dit congres.
Guus Schrijvers (getrouwd met Els Zwaan, drie kinderen) werd op 24 juni 1949 geboren in Amsterdam als zesde kind in een katholiek onderwijzersgezin. Na het gymnasium B diploma behaald te hebben(1967) ging hij in Amsterdam economie studeren. Hij studeerde cum laude af (1973) bij prof. Wim Duisenberg op de na-oorlogse conjunctuurgolven en bij prof. Joop Hattinga Verschure op zelfzorgafdelingen in ziekenhuizen. In 1980 promoveerde hij in Maastricht op het onderwerp regionalisatie en financiering van de Engelse, Zweedse en Nederlandse gezondheidszorg. Een stelling uit zijn proefschrift werd zijn levensmotto: wie de kleine structuren niet eert, maakt de grote structuren verkeerd.
Hij promoveerde bij de grondlegger van de Nederlandse gezondheidseconomie prof. Lou Groot en bij genoemde Hattinga Verschure. Van 1974 -1984 was Schrijvers lid van de Gemeenteraad van Utrecht voor de Partij van de Arbeid. Hij ‘deed’ daar portefeuilles zoals Volksgezondheid, Welzijn, Cultuur en Financiën. Op 1 juni 1987 werd Schrijvers samen met prof. Joop van Londen hoogleraar Public Health bij de Medische Faculteit Utrecht. Dat betekende voor hem een switch van macro onderwerpen zoals de inrichting van het verzekeringsstelsel naar kleinschalige projecten zoals educatie van diabetespatiënten.
Uit een interview uit 1987 komt het citaat: ‘als de faculteit mij vraagt voor deze leerstoel, wil ik wat betekenen voor de faculteit. Dan geef ik de macro-onderwerpen op.’ Samen met Van Londen richtte hij zich in 1987 op innovaties in de thuiszorg en op ketenzorg bij chronische zieken. Later zou het die activiteiten onder de vlag disease management bundelen. Tien jaar kwam de belangstelling voor ketens in de spoedzorg erbij. Zijn kennis op dit terrein bundelde hij in het boek Moderne Patiëntenzorg in Nederland, dat hij in 2002 samen met de plaatsvervangend hoofdinspecteur drs. Nico Oudendijk voor de gezondheidszorg schreef.
Vanaf het eerste begin had het bevorderen van het onderwijs in de Sociale Geneeskunde en de Volksgezondheid zijn grote aandacht. Toen Van Londen en hij begonnen was er helemaal niets op dit terrein. Schrijvers: ‘Een grote triomf ervoer ik op 2 april 1994 toen na zeven jaar trekken en duwen de eerste medische studenten bij een GGD en een Arbodienst een verplicht co-schap Sociale Geneeskunde liepen.’
In 1999 kwam een nieuw curriculum voor de medische studenten tot stand. Tropenjaren volgden tot 2006 voor hem en zijn collega dr. Gerdien de Weert om alle uitbreidingen van het sociaal geneeskundige onderwijs bij te benen. Zijn collegestof bundelde hij in 1997 en na verschillende drukken in 2002 in het boek Een kathedraal van Zorg en in de Engelse variant daarvan Health and Health Care in the Netherlands.
Per 1 juli 2007 gaan de onderzoeksactiviteiten van Schrijvers over in de Unit Innovaties in de Zorg binnen het Julius Centrum, dat hij in 1996 met collega prof. Rick Grobbee oprichtte. Zijn aandacht blijft liggen bij Disease Management en Spoedzorg. Schrijvers: ‘Ik begrijp nog steeds niet helemaal hoe die kleine structuren binnen Disease management en spoedzorg precies functioneren. Er is tegenwoordig ook veel uitwisseling met collega’s in Noord Amerika en elders in Europa. Dat verrijkt het inzicht in hoge mate. Elk land is op dit terrein een laboratorium voor een ander land..Voorlopig heb ik mijn handen vol aan de nieuwe Unit. Toch zou ik nog twee boeken willen schrijven.Het ene krijgt als titel, De gemoderniseerde kathedraal van zorg. Het tweede boek moet gaan over ondernemersschap en gelijke toegang tot de zorg. Beide zijn belangrijk maar o zo moeilijk te combineren. Hierbij zou ik de kennis van macro econoom weer kunnen gebruiken.’
Als oud hoogleraar Public Health en gezondheidseconoom bij het UMC Utrecht. geeft hij met zijn nieuwe boek ‘Zorginnovatie volgens het Cappuccinomodel.’ zijn visie hoe de gezondheidszorg eruit zou kunnen zien in een maatschappij met schaarste aan zorg. Het boek is bestemd voor het middenkader van zorgorganisaties. Naast schrijver van boeken en artikelen over de gezondheidszorg is Guus lid van enkele stuurgroepen en begeleidingscommissies en geef ik lezingen en workshops.
Guus Schrijvers is voor voordrachten, dagvoorzitterschappen, interviews en onderzoeksopdrachten te bereiken via [email protected] en telefonische via zijn secretaresse Annet Esser op telefoonnummer 030 250 9359.
Stel dat het binnenkort lukt om een geneesmiddel op de markt te brengen die bestaande bloedverdunners vervangt en regelmatige controle op stolling (op LNR) overbodig maakt. Dan is dat een productinnovatie. Als daardoor voor menig patient controle door de trombosedienst overbodig wordt, is er sprake van een procesinnovatie, die de patientenzorg eenvoudiger en goedkoper maakt. Het opnemen van het nieuwe geneesmiddel in de Zorgverzekeringswet en het verwijderen van de daardoor verouderde geneesmiddelen zouden systeeminnovaties zijn. Met dit niet zo onwaarschijnlijke, maar nog niet bestaande voorbeeld legde ondergetekende het verschil uit tussen product-, proces- en systeeminnovatie. Ik deed dat in de cursus Zorg & Verzekeringen van Zorgverzekeraars Nederland. Dat gebeurde op 16 december tijdens een college van 3,5 (!) uur aan aanstormende talent bij zorgverzekeraars en andere financiele instanties. De verantwoordelijkheid voor productinnovatie ligt vooral bij UMC’s en de farmaceutische industrie. Die voor procesinnovatie ligt bij zorgorganisaties zelf. Zij horen geld te ontvangen via hun DBC’s voor de kosten van zorginnovatie. De verantwoordelijkheid voor systeeminnovatie berust bij CVZ, NZA en andere beleidsinstanties. Ook deze innovatie begint kleinschalig en wordt eerst uitgeprobeerd in pilots bij enkele instellingen. Deze vorm van innovatie ontbreekt in Nederland. Meestal wordt besloten om in één keer het systeem te wijzigen: Zoiets heet dan een stelselwijziging. Vaak hangen product-, proces- en systeeminnovaties samen, zoals in bovenstaande voorbeeld over de trombosedienst. Maar dat hoeft niet. Het kan voorkomen dat een procesinnovatie plaatsvindt zonder systeeminnovatie. Maar meestal, zo leert mijn eigen ervaring, is er ook een systeeminnovatie (een ander tarief? Een nieuwe software applicatie?) nodig om deze mogelijk te maken. De jonge zorgverzekeraars toonden op 16 december grote belangstelling voor de diverse vormen van innovatie. Op vrijdag 27 januari 2012 vindt het jaarlijkse Juliuscongres plaats over nieuwe zorgpaden, een van de belangrijkste procesinnovaties. Wat is ontwikkeld gedurende het jaar 2011 of op de rol staat voor 2012 is te zien en te horen op dit congres.