Trojaans paard tegen slaapziekte
Array
Onderzoekers van het instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen hebben een bacterie die van nature in tseetseevliegen leeft, aangezet om antistoffen te maken tegen de slaapziekte-parasiet. Die parasiet wordt door de tseetseevlieg overgebracht op mensen (en dieren). Voor het ogenblik doen de antistoffen niet meer dan de parasiet herkennen en markeren, maar nu de principiele stap is gezet, willen de wetenschappers antistoffen gaan produceren die de parasiet kunnen doden, of zijn ontwikkeling in de vlieg stopzetten. Ze publiceren vandaag in het vakblad Microbial Cell Factories.
Slaapziekte wordt veroorzaakt door trypanosomen, parasieten die overgebracht worden door de beet van een tseetseevlieg. De ziekte bedreigt miljoenen mensenlevens in zwart Afrika. De ziekte begint met koorts, hoofdpijn, gewrichtspijn, jeuk. In het tweede stadium, wanneer de trypanosoom in de hersenen binnendringt, wordt de patient verward, verliest de controle over zijn bewegingen, krijgt slaapstoornissen en verzwakt steeds meer. Zonder behandeling is de ziekte altijd dodelijk. Bovendien treft ze ook vee, met alle sociale en financiele gevolgen vandien voor arme boeren.
In tseetseevliegen leeft een bacterie, Sodalis glossinidius, die vergelijkbaar is met de ‘goede bacterien’ in onze eigen darmen. Ze is te vinden in de middendarm, spieren, vetlichamen en speekselklieren van de vlieg. Ze wordt van moeder op kind doorgegeven. Met andere woorden: genetisch gewijzigde bacterien die antistoffen produceren zullen zich doorheen de generaties verspreiden eens vrouwtjes met zo’n bacterien in het wild losgelaten worden.
Jakke Van Den Abbeele en collega’s van het Instituut voor Tropische Geneeskunde wijzigden de bacterie in het lab genetisch, zodat ze nu mini-antistoffen, zogenaamde nanobodies, gingen produceren tegen een typerend uitsteeksel op de buitenkant van trypanosomen. De gewijzigde bacterien groeiden even goed als de ongewijzigde, zodat ze een goede kans maakten om het te overleven eens ze in een tseetseevlieg ingebracht zouden worden.
Professor Van Den Abbeele: “Wanneer we levende trypanosomen onder de microscoop bekeken, zagen we dat de antistoffen die door de Sodalis-bacterien geproduceerd waren zich op de hele buitenkant van de parasiet hadden vastgezet. Ze waren dus volledig biologisch actief. Om praktische redenen deden we onze eerste proeven met antistoffen tegen de trypanosomen zoals ze in mensen aanwezig zijn, wat niet de vorm is die ze aannemen in de middendarm van de vliegen. Maar nu we weten dat onze aanpak werkt, kunnen we antistoffen gaan maken die de parasieten in de tseetseevliegen doden of op zijn minst hun ontwikkeling stoppen.†De nieuwe techniek biedt hoop bij de bestrijding van een dodelijke, en door de geneesmiddelenindustrie verwaarloosde ziekte.
Foto:
Een trypanosoom, de verwekker van slaapziekte, waarop zich fluorescerende antistoffen hebben gehecht. Die antistoffen zijn geproduceerd door een bacterie die van nature in tseetseevliegen leeft, en door de onderzoekers gewijzigd werd. Nu fluoresceren de antistoffen enkel; de volgende stap is om ze dodelijk te maken voor de slaapziekte-parasiet. © ITG
