Strijd tegen rivierblindheid succesvol en goedkoop
Array Minder Afrikanen kampen met blindheid, slechtziendheid en ernstige jeuk
Een relatief goedkoop programma dat is opgezet om de infectieziekte rivierblindheid te bestrijden, heeft voor een geweldige verbetering gezorgd van de volksgezondheid in Afrika. Voor 250 miljoen US dollar (185 miljoen euro) is het gelukt om bij miljoenen mensen onder andere blindheid, huidafwijkingen of ernstige jeukklachten te genezen of te voorkomen. Dat blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC dat is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift PLOS Neglected Tropical Diseases. In samenwerking met het management van het African Programme for Onchocerciasis Control (APOC) hebben de onderzoekers berekend wat de impact van APOC is geweest.
Rivierblindheid (onchocerciasis) is een parasitaire infectieziekte die wordt overgedragen door de beet van een vlieg die leeft in de buurt van snelstromende rivieren. 
De worm die de ziekte veroorzaakt zit in onderhuidse knobbels. De vliegen geven met hun beet larven van de worm door van mens tot mens. In gebieden waar de ziekte voorkomt, lopen mensen gedurende hun leven vaak meerdere infecties op die zich opstapelen en tot blindheid kunnen leiden. Ook krijgen besmette mensen hevige jeuk waardoor ze slechter slapen en zich niet meer kunnen concentreren. Dat maakt werken of naar school gaan lastig. “Zeker in een ontwikkelingsland betekent dit dat mensen minder kunnen voorzien in hun eigen levensonderhoud”, zegt onderzoeker Luc Coffeng van het Erasmus MC. “Niet voor niets zie je op beelden van rivierblindheid vaak een blinde persoon rondlopen die het uiteinde van een stok vasthoudt en wordt begeleid door een kind dat het andere uiteinde vasthoudt.”
In 1995 heeft de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) APOC opgezet om de strijd tegen rivierblindheid aan te gaan. APOC heeft uitgezocht waar de ziekte voorkomt en heeft jaarlijkse massabehandelingen opgezet met het medicijn ivermectine in zeventien Afrikaanse landen. Ivermectine doodt de larven en voorkomt zo de overdracht van infecties. Fabrikant Merck heeft geholpen door zo lang als het nodig is (gratis) ivermectine beschikbaar te stellen. APOC verspreidt het medicijn op een bijzonder efficiënte en goedkope manier. Op lokaal niveau werken speciaal getrainde vrijwilligers. Zij zoeken uit welke mensen medicijnen nodig hebben en zorgen ervoor dat zij de pillen krijgen. Hierdoor worden er kosten bespaard die anders door de gezondheidszorg gemaakt zouden worden, en is het makkelijker om het programma door te laten gaan wanneer er sprake is van politieke onrust.
APOC heeft in vijftien jaar tijd enorme impact op de volksgezondheid gehad en heeft relatief zeer weinig gekost, aldus de onderzoekers. Het percentage besmette mensen is afgenomen van 45 procent tot 31 procent (van de 104 miljoen inwoners). Coffeng: “Er komt nu veel minder blindheid en slechtziendheid voor in de landen. Het percentage mensen met jeuk is gedaald van 14 tot 6 procent.” De onderzoekers drukken de impact van het programma uit in gewonnen levensjaren. Iemand die blind is, heeft ieder jaar dat hij leeft bijvoorbeeld 0,6 gezonde levensjaren minder dan een persoon die helemaal gezond is. Het programma heeft in totaal 8 miljoen gezonde levensjaren weten te redden. Dit heeft ongeveer 250 miljoen US dollar (185 miljoen euro) gekost. Coffeng: “Een peulenschil vergeleken met wat wij in de Westerse wereld uitgeven aan zorg. APOC kost 30 US dollar (22 euro) per gewonnen levensjaar terwijl we daar in de westerse wereld wel tienduizenden dollars voor willen betalen.”
De strijd tegen rivierblindheid is nog niet gewonnen. In 2015 zal naar verwachting nog maar 18 procent van de mensen de infectie bij zich dragen. “APOC heeft veel moeite gedaan om de massabehandelingen te implementeren waar nodig. De laatste gebieden hebben zich nog vrij recent (2010) bij het programma gevoegd. Massabehandelingen moeten nog vele jaren doorgaan omdat het medicijn alleen de larven van de worm doodt, en niet de worm welke wel 10 jaar oud kan worden”, aldus Coffeng. Het is dus van belang dat APOC door kan blijven gaan, wat alleen mogelijk is met de donaties en ondersteuning van Westerse landen, de farmaceut, lokale vrijwilligers en nationale overheden van de betreffende landen in Afrika. “Het uiteindelijke doel van APOC is om rivierblindheid uit te roeien, en dit lijkt mogelijk als alle betrokken partijen zich hierop toeleggen.”
