Nieuwe techniek voor testen psychosemedicijnen
Array
Medicijnen tegen psychose en schizofrenie kunnen getest worden door de neurotransmitters uit balans te brengen (farmacologische challenge). Dat blijkt uit onderzoek van Daniël Kleinloog, die hier 1 april op promoveerde.
Proefschrift Daniël Kleinloog over psychosesEen farmacologische challenge heeft als doel om een onderliggend fysiologisch systeem tijdelijk uit balans te brengen. Bij psychosen en schizofrenie gaat het om de neurotransmitterhuishouding. Verstoringen in dit systeem worden gezien als oorzaak van psychosen en schizofrenie. Zo’n verstoring kan ook kunstmatig worden opgewerkt: een farmacologische challenge. Vervolgens kunnen medicijnen tegen psychosen deze verstoring weer ongedaan maken.
Medicijnonderzoek
“Challenges worden steeds vaker gebruikt in de farmacologie”, zegt de promovendus, die is afgestudeerd als arts en als klinisch farmacoloog. “Twee voordelen van farmacologische challenges zijn dat ook gezonde proefpersonen eraan kunnen deelnemen, en dat je precies kunt bepalen hoe sterk je een fysiologisch systeem wilt beïnvloeden. Bij echte patiënten is de variatie in de aandoening altijd veel groter.”
Farmacologische challenges vormen een aanvulling op de vroege fasen van medicijnonderzoek. Ze zijn geen vervanging van medicijnonderzoek bij patiënten. Wel kunnen ze in deze vroege fase al aangeven of een geneesmiddel bij patiënten mogelijk werkt of niet.
THC
Kleinloog diende zijn proefpersonen onder andere THC toe, het werkzame bestanddeel van cannabis. THC brengt de neurotransmitters uit hun evenwicht. Tegelijk gaf hij hen olanzapine, dat het evenwicht moest herstellen. “Van THC weten we dat het dopamine beïnvloedt, en dat het psychedelische effecten heeft. Als je dan tegelijkertijd olanzapine toedient en de proefpersoon voelt geen psychedelisch effect, dan werkt olanzapine blijkbaar herstellend op de neurotransmitters. Dat effect hebben we inderdaad waargenomen.”
Ook andere neurotransmitters dan dopamine spelen een rol bij psychose
Kleinloog garandeert dat de proef veilig was. “Zeker, THC brengt psychedelische effecten teweeg, maar het ging om een eenmalige toediening. Verder hebben we alleen proefpersonen laten meedoen die ervaring hebben met cannabis. Tegelijkertijd mochten ze ook weer geen grootgebruikers zijn, anders zou toediening geen of een ander effect hebben.”
Zichtbaar op MRI-scans
Een deel van Kleinloogs studie bestond uit het ontwikkelen van een nieuwe schaal om de subjectieve effecten van THC, en andere challengemiddelen zoals ketamine, beter te kunnen meten.
Medicijnonderzoek op patiënten is eigenlijk veel ingewikkelder dan challenge-onderzoek, legt Kleinloog uit. “Een psychofarmacum (medicijn met effecten op psychisch welbevinden, red) heeft pas na weken effect, vraagt dus om langdurig onderzoek. Terwijl je bij een challenge direct de uitwerking kunt zien.”
Kleinloog deed MRI-onderzoek bij zijn proefpersonen, om het effect van THC en ketamine niet alleen subjectief, maar ook objectief te kunnen vaststellen. Dit bevestigde het nut van de challenges. “We weten hoe psychosen zichtbaar zijn op MRI-beelden van de hersenen, en dezelfde veranderingen zagen we bij mensen die THC hadden gebruikt. Blijkbaar vormen deze mensen een goed model om antipsychotica bij te testen.”
Dopamine
Proefschrift Daniël Kleinloog over psychosesKleinloog pleit ervoor om bij psychose en schizofrenie niet alleen dopamine te bekijken als veroorzakende neurotransmitter, maar ook andere neurotransmitters. “Ongeveer 50 jaar geleden werd de dopamine-hypothese opgesteld, met als gevolg dat alle antipsychotica sindsdien proberen in te werken op de dopaminehuishouding. We weten nu dat ook andere neurotransmitters bij psychosen betrokken zijn, en dat deze een ingewikkeld samenspel vormen. Het precieze mechanisme achter het syndroom is nog niet opgehelderd.”
Daniël Kleinloog promoveerde op 1 april op zijn proefschrift Drug-induced psychomimetic effects as a model for psychosis bij prof. Joop van Gerven en prof. Adam Cohen. Hij begint binnenkort aan zijn specialisatie tot anesthesist.
Bron: LUMC
