Geen reuma, wel baat bij reumamedicijn

Kan een medicijn tegen reuma ook patiënten met het syndroom van Sjögren helpen? Hoogleraar reumatologie Hendrika Bootsma van het UMCG kreeg onlangs 2,6 miljoen euro subsidie toegekend om dat te onderzoeken. Het is de hoogste tijd voor een betere behandeling, vindt ze. “Het is ongelofelijk hoe weinig er therapeutisch mogelijk is voor patiënten met Sjögren.”

Het syndroom van Sjögren is een auto-immuunziekte. Het afweersysteem – dat het lichaam verdedigt tegen schadelijke bacteriën en virussen – keert zich tegen het eigen lichaam. “Hierdoor raken onder meer de speekselklier en de traanklier ontstoken en drogen de slijmvliezen uit”, legt Bootsma uit.
“Dat veroorzaakt de droge mond en de droge ogen die zo kenmerkend zijn voor Sjögren.” De impact van de ziekte op het leven is groot. “Patiënten leveren veel in, vooral vanwege de invaliderende vermoeidheid. Die heeft impact op hun gezinsleven, op het sociale leven en op hun werk: de helft van de mensen met Sjögren moet minder gaan werken, sommigen kunnen zelfs helemaal niet meer werken.”

Niet tevreden met het aanbod

Daar komt bij dat Sjögren niet altijd goed te behandelen is. “Het is ongelofelijk hoe weinig er mogelijk is”, zegt Bootsma. “Het therapeutisch arsenaal schiet ernstig tekort. Oogdruppels en een mondgel kunnen klachten wat verlichten, en er is een middel dat de productie van speeksel en traanvocht stimuleert. Daarnaast zijn er medicijnen die de werking van het afweersysteem remmen, maar ik ben nooit erg tevreden geweest over de resultaten.”

Geneesmiddel van natuurlijke eiwitten
Hogere verwachtingen heeft Bootsma wel van biologicals: geneesmiddelen die uit natuurlijke eiwitten bestaan, en die de afweercellen die ontstekingen veroorzaken afremmen. “Dit type medicijn heeft goede resultaten laten zien bij reumatoïde artitis”, zegt Bootsma. “Deze vorm van reuma wordt ook veroorzaakt door een verstoring in het afweersysteem en heeft veel overeenkomsten met Sjögren.” Bootsma gaat onderzoeken of Abatacept, een biological tegen reumatoïde artritis, ook gebruikt kan worden tegen Sjögren. Een pilotstudie gaf gunstige resultaten. “De patiënten gaven aan dat hun ziekte-uitingen afnamen en hun kwaliteit van leven beter werd. Na de behandelperiode van een halfjaar, toen ze de medicijnen niet meer toegediend kregen, zagen ze hun klachten terugkomen.”

Samenwerken met de fabrikant
De succesvolle pilotstudie was de aanleiding voor een nieuw onderzoek. Bootsma kreeg hier onlangs 2,6 miljoen euro subsidie voor toegekend van de fabrikant van Abatacept. “Samenwerken met een farmaceutisch bedrijf kan op twee manieren: of zij dicteren van a tot z hoe je je onderzoek moet doen, of je krijgt geld en je mag zelf bepalen hoe je je onderzoek aanpakt. Wij doen het op de tweede manier, die geeft veel vrijheid en is daardoor veel interessanter. We informeren het bedrijf over de voortgang van het onderzoek, maar we doen alles zelf, ook de analyses van de onderzoeksresultaten. Zo zou het ook gaan wanneer een stichting als het Reumafonds het onderzoek zou financieren.”

Resultaten op lange termijn
Voor het onderzoek volgt Bootsma een jaar lang 88 patiënten. Gedurende het eerste halfjaar krijgt de helft van de patiënten Abatacept, de andere helft krijgt een placebo. In het tweede halfjaar krijgen alle 88 proefpersonen Abatacept. “We meten eerst het verschilt tussen het geneesmiddel en de placebo. En omdat we de patiënten een jaar lang volgen, kunnen we ook zien hoe de resultaten op langere termijn zijn.” Uit de pilotstudie bleek dat het medicijn relatief weinig bijwerkingen heeft en ook het risico op infecties laag was. “Zeker voor patiënten met een auto-immuunziekte zoals Sjögren is dat belangrijk, omdat zij gevoeliger zijn voor infecties.” Bootsma verwacht dat het medicijn de kwaliteit van leven van patiënten met Sjögren kan verbeteren. “Daar doe je zo’n onderzoek uiteindelijk voor. De mensen blijven chronisch patiënt, want genezing is nu echt nog een stap te ver. Maar hopelijk krijgen ze wel hun leven terug.”

Marjolein te Winkel,UMCG

Gastblog