Regeneratieve geneeskunde: repareren met koeienpoot

Aangeboren afwijkingen met regeneratieve geneeskunde herstelt
Kinderen met een aangeboren blaasafwijking moeten snel na de geboorte geopereerd worden om de rest van hun leven een normale blaasfunctie te hebben. Toch kan het zijn dat er later alsnog een blaasvergroting nodig is. In de huidige praktijk wordt voor die operatie een stukje darmweefsel gebruikt. Bij de helft van de kinderen leidt dit tot ernstige bijwerkingen, zoals infecties, steenvorming, of zelfs het ontstaan van tumoren. Luc Roelofs van het Radboudumc deed onderzoek bij varkens en schapen naar reparaties met behulp van kunstweefsel van koeieneiwit. De resultaten zijn veelbelovend en zijn ook toepasbaar voor de reparaties van aangeboren defecten aan de buikwand. 11 juli promoveert hij op dit onderzoek.

Roelofs onderzocht zogenaamde scaffolds, kunstweefsels gemaakt van bindweefsel. In dit geval afkomstig uit een koeienpoot. De scaffolds zijn een soort sponzige matjes waar lichaamseigen cellen in kunnen groeien. De matjes worden in het lichaam geplaatst en na verloop van tijd is het stukje kunstweefsel geheel vervangen door lichaamseigen weefsel. Om de bruikbaarheid van de matjes te testen, bekeek Roelofs of hij de kapotte blaas van schapen en varkens kon herstellen met koeienbindweefsel. “Bij deze dieren boekten we veelbelovende resultaten. Voor het juiste resultaat bij mensen hebben we echter grotere scaffolds nodig.”

Maar grotere kunstweefsels zijn moeilijker te voorzien van zuurstof en voedingsstoffen die essentieel zijn voor de aangroei van lichaamseigen cellen. Daar bedacht Roelofs wat slims op. Hij doordrenkte de scaffolds vooraf met groeifactoren: eiwitten die specifieke celsoorten laten groeien. Hierdoor verbeterde de bloedvatgroei sterk.

Herstel van de buik
De kunstweefsels kunnen ook voor buikwandoperaties ingezet worden. Bij foetussen met een buikwanddefect stulpen de darmen uit de buik en komen ze in het vruchtwater te liggen. Hierdoor kan er een ontstekingsreactie optreden en kan de darm bekneld raken in het gat in de buikwand. Na de geboorte is een buikwanddefect moeilijk te herstellen omdat de buikwand vaak te klein is en de darmen gezwollen zijn. “Door een scaffold te gebruiken, kunnen we de buikwand bij schapen al voor de geboorte herstellen. Daarbij plaatsten we de darmen in eerste instantie zelf terug in de buikwand, maar dit blijkt niet perse noodzakelijk. Door de darmen van het ongeboren jong met een scaffold te bedekken, voorkom je al veel schade”, legt Roelofs uit. De darmen komen daardoor in een soort zakje aan de buik vast te liggen. “Vaak gaan de darmen voor de geboorte vanzelf weer terug de buik in. Mogelijk is een hersteloperatie daardoor zelfs niet nodig.”

Dit onderzoek bij schapen is uniek, wereldwijd werden er niet eerder zulke operaties bij een foetus verricht. De stap naar mensen is echter nog  groot aangezien dit soort reparaties niet zonder risico voor moeder en kind zijn.

Urostoma’s

Naast toepassing bij de blaas en de buikwand zijn de kunstweefsels ook bruikbaar bij het aanleggen van een urinestoma. Het natuurlijke herstel van het urinestoma gaat echter een stuk moeizamer dan bij de blaas. De belangrijkste complicatie is dat de huid rondom de stoma te snel  dichtgroeit. Ook ontstaat er  littekenweefsel als reactie op de stof die voor extra stevigheid aan de kunstweefsels is toegevoegd. Daarnaast groeien de bloedvaten niet snel genoeg aan. Roelofs: “We zijn bezig dit te verbeteren door de scaffolds in te pakken in een stukje buikvliesweefsel. Dit is rijk aan bloedvaten en bevordert zo de aanwas van nieuwe cellen. Ook met het gebruik van de groeifactoren kunnen we nog veel verbeteren.”

Jan de Leeuw