Aftrap voor versnelling onderzoek naar chronische ziekten

Een debat op 20 november in het Amsterdamse grand café De Balie vormde de aftrap voor een gezamenlijke, ziekte-overstijgende aanpak van het onderzoek naar chronische ontstekingsziekten. Deze ziekten hebben een enorme invloed op het dagelijks leven van miljoenen Nederlanders en kosten de samenleving tenminste 3.4 miljard per jaar. Het debat werd georganiseerd door de Nederlandse Vereniging voor Immunologie (NVVI). ZonMw, Zorgverzekeraars VGZ en Achmea, Longfonds, Hart&Vaatgroep, FIGON, het Rathenau Instituut en de NVVI menen dat de nieuwe aanpak sneller zal leiden tot betere behandeling en genezing van patiënten en tot toekomstige besparing op het zorgbudget.

In het menselijk lichaam kunnen twee belangrijke ziekmakende processen plaatsvinden. Het ene is ongecontroleerde celgroei, ofwel kanker. Het andere betreft ongecontroleerde reacties van het immuunsysteem die tot ontsteking en daarmee gepaarde weefselschade leiden. Dit geldt voor ziekten zoals reuma, diabetes, ziekte van Crohn, Multiple Sclerose en psoriasis.

Terwijl bij kanker veel vooruitgang geboekt wordt door het onderzoek te richten op het onderliggende mechanisme van ontspoorde celgroei, richt het onderzoek naar onsteking zich tot nu toe veel meer op afzonderlijke ziektebeelden. Zo heeft onderzoek naar reuma er toe geleidt dat rolstoelen grotendeels verdwenen uit de reumatologie-afdelingen van ziekenhuizen. Maar de vooruitgang in het onderzoek kan veel sneller als het mechanisme van ontsteking centraal komt te staan. “Een integrale, ziekte-overstijgende aanpak waarin patiënt, arts en onderzoeker samenwerken kan een revolutie betekenen”, zei reumatoloog en kinderarts Berent Prakken in De Balie.

Vertegenwoordigers van verschillende belanghebbende partijen omarmden het idee van een ziekte-overstijgende aanpak. Barend van der Meulen van het Rathenau Instituut: “Een nieuwe benadering is nodig in het medisch onderzoek” en Michael Rutgers van het Longfonds meende dat “er veel te winnen is bij een ziekte-overstijgende aanpak.” Hans Kuijpens van VGZ vulde dit in als: “Immunologisch onderzoek kan op lange termijn besparingen opleveren.”

Hans van Laarhoven van patiëntenvereniging Hart&Vaatgroep steunde de aanpak van harte: “Neem als voorbeeld de Hartstichting, die grote stappen heeft gezet door het opzetten van een Top Vijf onderzoeksagenda in samenwerking met patiënten en onderzoekers. Zo’n benadering creëert begrip en steun voor een ziekte-overstijgende aanpak.” Ben Crul van Achmea verwees naar de oncologie, “waar voor elke nacht in een ziekenhuisbed een bedrag naar KWF Kankerbestrijding gaat. Zo zouden de chronische ziekten het ook kunnen aanpakken.”

Aletta Kraneveld van de Federatie Innovatief Geneesmiddelen Onderzoek Nederland (FIGON) zag een groot ziekte-overstijgend thema: “Het is moeilijk om biologische geneesmiddelen precies op de plek in het lichaam te krijgen waar ze hun werk moeten doen. Door samenwerking kunnen we zowel een beter resultaat bereiken als besparen.” Zo ziet ook translationeel neurowetenschapper en voorzitter van de KNAW Jonge Akademie Jeroen Geurts dat. Hij werkt aan richtlijnen voor interdisciplinair onderzoek. In een filmpje laat hij weten: “Bruggen bouwen is essentieel. In ons MS-onderzoek leren we het meest van de interessante overeenkomsten en de cruciale verschillen met Alzheimer en Parkinson.”

Immunoloog Frits Koning lanceerde een concreet plan: “Alleen fundamenteel onderzoek kan een ‘big bang’ richting preventie en vroegtijdige genezing teweegbrengen. De aanpak begint en eindigt bij de patiënt, is multidisciplinair en ziekte-overstijgend en focust op meer gezonde levensjaren. Het fonds, waarin ZonMw, zorgverzekeraars en gezondheidsfondsen allemaal kunnen participeren, zou een jaar of tien moeten lopen onder auspiciën van ZonMw.” Hannie Bonink van ZonMw voegde daaraan toe: “Het budget mag het probleem niet zijn, want elke geïnvesteerde euro voor goed onderzoek levert jaarlijks drie euro op: pure winst voor de maatschappij. Doordat we toekomstig onderzoek zouden kunnen financieren uit behaalde besparingen, kunnen we een vliegwiel in beweging brengen.”

NVVI-voorzitter Reina Mebius: “Dit is het moment om de krachten te bundelen om met verdubbelde snelheid vooruit te komen. De bereidheid bij belanghebbende partijen om fondsen te oormerken voor de nieuwe aanpak en hun actieve houding om de ideeën tot uitvoering te brengen, geven mij het vertrouwen dat de ziekte-overstijgende aanpak er komt.” Partijen als VGZ, Hart&Vaatgroep, FIGON, het Rathenau Instituut en de NVVI hebben aangegeven mee te willen werken om de aanpak zo snel mogelijk van de grond te krijgen.

De impact van een chronische ziekte op het leven van een patiënt werd duidelijk gemaakt door Esther Kievit, die al negen jaar aan colitis ulcerosa lijdt. Gijs van den Brink (MDL arts) deed een beroep op alle betrokken partijen: “Hoe meer kennis we delen, hoe sneller de vooruitgang verloopt.”

Moderator Inge Diepman hoopte aan het begin van het debat op een “memorabele avond die de kwaliteit van leven van chronisch zieken kan veranderen.” Het zou goed kunnen dat ze gelijk krijgt en dat 20 november 2014 de boeken ingaat vanwege een omslag in de aanpak van chronische ziekten.

Het debat is integraal terug te vinden op www.debatchronischeziekten.nl