Psychiatrische aandoeningen, stigmatisering én de invloed van media
ArrayArtikel van @psyned: Een psychische aandoening treft bijna de helft (om precies te zijn 42,7%) van de Nederlanders ooit in zijn of haar leven. Er rust nog een groot taboe op psychische aandoeningen als borderline, depressie, een angststoornis, autisme. Ook bestaan er veel vooroordelen over mensen met een psychische aandoening. Sterker nog, er is sprake van een fenomeen dat nog nadeliger is dan de klachten zelf: stigmatisering. Mensen met een psychische ziekte, hebben er dus eigenlijk een tweede ziekte bij.
STIGMA IS EEN VAN DE BELANGRIJKSTE PROBLEMEN DIE MENSEN MET EEN PSYCHISCHE AANDOENING ERVAREN
Stigmatisering is een proces waarin een groep personen negatief gelabeld, veroordeeld en uitgesloten wordt op grond van gemeenschappelijke, afwijkende kenmerken en/of gedragingen die angst of afkeer oproepen en waarvoor de betrokkenen meer of minder verantwoordelijk worden gehouden. Vaak is sprake van overdrijving en wordt het gedrag van een of enkele individuen representatief geacht voor de hele groep.
In de literatuur is veel geschreven over vormen van stigma. Waar we in dit artikel aandacht aan willen besteden is er echter maar één: Publiek stigma: bijvoorbeeld door de media, zoals ‘mensen met een psychose zijn gevaarlijk’. Verschillende media en journalisten zonder (voldoende) kennis van de ggz en psychiatrische aandoeningen doen dergelijke stigmatiserende uitspraken voortdurend en mogelijk zelfs alleen om sensatie en dus meer lezers én bijbehorende inkomsten te genereren. En eerst nadenken over de enorme gevolgen van deze stigmatisatie voor mensen met een psychiatrische aandoening wordt natuurlijk niet gedaan: eigen belang eerst!
Omdat uit geen enkel onderzoek is gebleken dat mensen met een psychiatrische diagnose gewelddadiger zouden zijn dan de rest van de bevolking, moet dat vooroordeel dan ook naar het rijk der fabelen worden verwezen.
In Nederland verbindt de stichting Samen Sterk zonder Stigma (SSzS) vele antistigma-initiatieven en heeft speerpunten voor stigmabestrijding op het werk en in de GGz. Sinds 2011 timmert Samen Sterk aan de weg om in Nederland psychische aandoeningen beter bespreekbaar te maken en stigma en discriminatie te verminderen. Bestaande initiatieven en campagnes in het buitenland vormden een bron van kennis en inspiratie, o.a. het omvangrijke en ambitieuze Time to Change in Groot Brittannië.
Vanwege de grote nadruk op participatie van mensen met een beperking, is stigmabestrijding de komende jaren ook een belangrijk speerpunt van het overheidsbeleid. Ook onder hulpverleners groeit de behoefte aan betrouwbare informatie over dit thema. Maar wanneer wordt het een speerpunt van de media in Nederland?
Stigma door Media
Mensen met ernstige psychische aandoeningen hebben over het algemeen een slechte reputatie.
Zij zouden gevaarlijk zijn, onbetrouwbaar, incompetent, onverzorgd en ongeneeslijk.
Deze beelden zijn hardnekkig, en worden gevoed door berichtgeving in de media en de
portrettering van psychiatrische patiënten in films en op televisie.
Beeldvorming rond de psychiatrische patiënt, de chronisch psychiatrische patiënt krijgt steeds vaker te maken met intolerantie, onbegrip en zwart-wit denken. Mensen met tbs, mensen met schizofrenie, verslaafden: eigenlijk willen we deze mensen het liefst langdurig opbergen, uit beeld brengen, van straat halen.
Volgens Anoiksis kan de vicieuze cirkel van negatieve beeldvorming bij psychiatrische aandoeningen enkel doorbroken worden wanneer de media ophoudt te vernoemen dat de persoon die een delict pleegt ook een psychiatrische aandoening heeft. Dit is namelijk totaal irrelevant aangezien er geen verband bestaat tussen vatbaarheid voor criminaliteit en psychische aandoeningen.
De tijd is – ook volgens Kenniscentrum Phrenos – rijp om gerichter stigma te bestrijden, met interventies die (bewezen) succesvol zijn. Er is (meer) onderzoekskennis nodig om de aanpak van stigma beter op doelgroepen en domeinen te kunnen afstemmen. Daartoe moeten de kennis en de krachten worden gebundeld, in de vorm van een (Academische) Werkplaats Stigmabestrijding waarin meerdere partijen samenwerken. Vanuit zo’n werkplaats kunnen antistigma programma’s systematisch worden ontwikkeld, getest en in de praktijk verspreid. Wat kunnen we hierbij van het Verenigd Koninkrijk leren, waar men meer ervaring heeft met (onderzoek naar) antistigma programma’s?
Anders dan in landen als Engeland, Duitsland en Canada wordt er in ons land nauwelijks aandacht besteed aan het probleem stigmatisatie en de rol van de media hierin. Stigmatisering van psychiatrische patiënten wordt niet als een urgente kwestie beleefd door de media. In Engeland daarentegen lijkt er wel in toenemende mate aandacht vanuit de media voor stigmatisering dankzij de campagne van organisatie Time To Change. De organisatie heeft op haar website een speciale pagina / media centrum ingericht speciaal voor de media en biedt richtlijnen, adviezen, contacten en advies voor journalisten. Er worden zelfs richtlijnen gegeven hoe op de taal te letten (Mind Your Language!) bij berichtgeving over psychiatrische patiënten. Kortom, zeer goede voorbeelden van hoe de media begeleid en geadviseerd kan worden om stigmatisatie van psychiatrische patiënten te voorkomen.
Een dergelijke informatieve website, al dan niet alleen gericht op journalisten en media, zou als Best Practice ingezet kunnen worden in Nederland. Samenwerking tussen diverse koepelorganisaties van professionals én patiënten zou dit toch mogelijk moeten maken?
