Prijs voor wetenschapper met onderzoek zonder proefdieren

Twee maal 15.000 euro voor winnaars van Willy van Heumenprijs 2015
Toxicoloog Jochem Louisse (Wageningen Universiteit) en biomedisch onderzoeker Ellen van den Bogaard (Radboudumc) winnen gezamenlijk de Willy van Heumenprijs 2015 van de Stichting Stimuleringsfonds Alternatieven voor Proefdieren. Zij ontvangen beiden 15.000 euro voor hun onderzoek waarbij zij op innovatieve wijze proefdieren hebben vervangen door alternatieven. Jochem Louisse ontwikkelde een digitaal proefdier voor het berekenen van de effecten van toxische stoffen. Ellen van den Bogaard ontwikkelde een 3D gekweekte huid voor onderzoek naar geneesmidddelen voor huidziekten. Op 15 oktober wordt de prijs overhandigd.

De Willy van Heumenprijs, normaal gesproken 25.000 euro, wordt eens per twee jaar uitgereikt. Dit jaar wilde de Stichting Stimuleringsfonds Alternatieven voor Proefdieren twee jonge veelbelovende onderzoekers belonen die wetenschappelijk onderzoek doen zonder proefdieren te gebruiken. De stichting verhoogde het totaalbedrag van de prijs naar 30.000 euro zodat beide winnaars 15.000 euro in ontvangst nemen. Susanna Louhimies, de hoogste ambtenaar van de Europese Commissie die verantwoordelijk is voor wetgeving op het gebied van dierproeven, reikt de prijzen uit op 15 oktober, tijdens het congres Laboratory Animal Science 2.0. Het congres wordt gehouden ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van het Centraal Dierenlaboratorium van Radboudumc.

Digitaal proefdier
Dr. ir. Jochem Louisse, werkzaam bij de afdeling Toxicologie van Wageningen Universiteit, ontwikkelde een digitaal proefdier waarmee hij een inschatting kan maken van de toxiciteit van stoffen op alle plekken in het lichaam en zelfs op de ontwikkeling van een ongeboren kind. Zijn computermodel rekent exact uit (en voorspelt) wat er met een stof gebeurt, waar deze zich ophoopt en wat het verloop van de concentratie van deze stof in het bloed is. Jochem Louisse: “Een mens of een proefdier krijgt bijvoorbeeld stoffen binnen via de mond. De stoffen gaan naar de darmen en naar de lever. Daar kan een stof worden afgebroken of juist toxisch worden. De stof kan onze organen bereiken en ook een eventueel ongeboren kind. Dit zijn kinetische processen. En die beschrijf ik met de computer.”

Tot nu werd toxiciteit van een stof vooral bepaald aan de hand van experimenten met dieren, of met behulp van losse cellen (in vitro) in plaats van dieren. “Maar een groot probleem van studies met cellen is weer dat ze moeilijk zijn te vertalen naar risicobeoordelingen voor de mens omdat de kinetische processen in deze in vitro modellen met cellen missen”, aldus Jochem Louisse. “Door mijn computermodellen te koppelen aan de in vitro modellen kan ik voorspellingen maken voor de mens.”

Producenten zijn volgens Europese regels sinds 2009 verplicht de risico’s van chemicaliën te inventariseren. Louisse brengt in Wageningen onder meer de toxiciteit in kaart van glycolethers, stoffen die vaak voorkomen in verf, en van vitamine A-zuur, een stof die veel wordt gebruikt als anti-kankermedicijn of als middel tegen psoriasis.

Kweekhuid in 3D
Dr. Ellen van den Bogaard, biomedisch onderzoekster bij de afdeling Dermatologie van het Radboudumc maakte en verfijnde een 3D huidmodel. “Normaal gesproken wordt huidonderzoek gedaan aan de hand van een proefdiermodel”, aldus Van den Bogaard: “Maar de muizenhuid verschilt zeer van de mensenhuid. Heel veel resultaten kan je daarom niet één op één vertalen naar de mens. Ons 3D huidmodel is goed bruikbaar als tussenstap voordat je geneesmiddelen alsnog, volgens de wet verplicht, gaat testen op muizen. We voorkomen op die manier onnodige experimenten met muizen, die anders zouden falen.”

Van den Bogaard bewerkte voor het 3D huidmodel in het laboratorium stukjes menselijke huid die waren verkregen na een buikwand- of borstcorrectie. Ze vermeerderde de huidcellen. In een kweekschaaltje maakte ze daarvan nieuwe stukjes 3D-opperhuid, die de eigenschappen hebben van een gewoon stuk huid. Van den Bogaard vermeerderde de huidcellen honderden malen zodat ze heel veel experimenten kon uitvoeren met de 3D gekweekte huid: “Dat is belangrijk omdat huid voor experimenten niet gemakkelijk beschikbaar komt”, aldus de biomedisch onderzoekster.

Bijzonder is haar onderzoek naar teerzalf, een stinkende zwarte zalf die al eeuwenlang met name wordt gebruikt bij eczeem en psoriasis, ontstekingsziekten van de huid. Van den Bogaard bestudeerde de werking van teerzalf op moleculair niveau en loste met een 3D-huidmodel het raadsel van de werkzaamheid op. “Nu kunnen we de teerzalf verfijnen, en de geur en de kleur eruit halen. We hopen dat we deze zalf binnen vijf jaar kunnen maken.”

Bron: Radboudumc

Redactie Medicalfacts/ Janine Budding

Ik heb mij gespecialiseerd in interactief nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant kan zijn. Zowel lekennieuws als nieuws specifiek voor zorgverleners en voorschrijvers. Social Media, Womens Health, Patient advocacy, patient empowerment, personalized medicine & Zorg 2.0 en het sociaal domein zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik studeerde fysiotherapie en Health Care bedrijfskunde. Daarnaast ben ik geregistreerd Onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar. Ik heb veel ervaring in diverse functies in de zorg, het sociaal domein en medische-, farmaceutische industrie, nationaal en internationaal. En heb brede medische kennis van de meeste specialismen in de zorg. En van de zorgwetten waaruit de zorg wordt geregeld en gefinancierd. Ik ga jaarlijks naar de meeste toonaangevende medisch congressen in Europa en Amerika om mijn kennis up-to-date te houden en bij te blijven op de laatste ontwikkelingen en innovaties. Momenteel ben doe ik een Master toegepaste psychologie.

De berichten van mij op deze weblog vormen geen afspiegeling van strategie, beleid of richting van een werkgever noch zijn het werkzaamheden van of voor een opdrachtgever of werkgever.

Recente artikelen