Meerdere kleine studies beter dan één grote

Medisch onderzoek kan beter onderbouwd worden
Meerdere kleine medische studies geven een beter beeld van de werkelijkheid dan één grote studie. Dat concludeert biostatisticus Joanna in ’t Hout van het Radboudumc in haar promotieonderzoek. De uitkomst van een enkele klinische studie wordt volgens haar te vaak ten onrechte voor waar aangenomen. Zij pleit er daarom voor medische conclusies beter te onderbouwen door meerdere studies met elkaar te combineren. Op 12 januari promoveert Joanna in ’t Hout in Nijmegen.

Per dag verschijnen er meer dan honderd publicaties over klinische studies. In deze studies wordt het effect van een behandeling bekeken door proefpersonen met elkaar te vergelijken. De helft van de deelnemers aan het onderzoek krijgt bijvoorbeeld de behandeling en de andere helft niet.

Omdat de reactie op de behandeling voor iedereen verschilt, worden de gemiddelde reacties van de twee groepen met elkaar vergeleken. Met behulp van een statistische toets wordt vervolgens bepaald hoe groot de kans is dat het gevonden verschil op toeval berust. Als deze kans klein genoeg is, spreken we van een significant verschil tussen behandeling en controle en wordt deze voor waar aangenomen.

Heterogeniteit
In de praktijk hebben verschillende studies naar het effect van dezelfde behandeling vaak een andere uitkomst. Deelnemers aan verschillende studies verschillen immers van elkaar, bijvoorbeeld in leeftijd en gewicht. Als deze verschillen groter zijn dan verwacht, dan heb je te maken met heterogeniteit. Deze wordt ook verklaard door andere factoren, zoals verschillen in de samenstelling van de onderzoeksgroepen, cultuurverschillen en invloed van het feit dat positieve studieresultaten vaker worden gepubliceerd dan negatieve resultaten. Vooral bij onderzoek waarbij subjectieve uitkomstmaten worden gemeten, bijvoorbeeld het effect van een behandeling op sociaal welbevinden, is de heterogeniteit groot. Joanna in ’t Hout ontdekte daarnaast dat de heterogeniteit tussen kleinere studies groter is dan tussen grote studies.

Studies combineren
Een van de belangrijkste manieren om informatie te destilleren uit meerdere heterogene studies is een meta-analyse: een statistische analyse van de resultaten van verschillende studies tegelijkertijd. In de praktijk zijn er echter vaak weinig studies beschikbaar voor de meta-analyse. Een andere probleem is de oververtegenwoordiging van positieve publicaties. Joanna in ‘t Hout toonde desondanks aan dat een meta-analyse betrouwbaarder informatie oplevert dan het doen van een nieuwe studie. Joanna in ’t Hout: “Op basis van meerdere, zelfs kleine studies kun je betere universele uitspraken doen dan op basis van één grote homogene studie. Je dekt hiermee meer nuanceverschillen tussen mensen af. Het probleem in de praktijk is echter dat significante resultaten van een enkele kleine studie soms ook al als de waarheid worden gepresenteerd.”

Reproduceerbaarheid
Als de heterogeniteit tussen studies groot is, worden gevonden resultaat van een studie vaak niet teruggevonden als de studie wordt overgedaan. De reproduceerbaarheid van onderzoek wordt beter als onderzoek methodologisch goed wordt uitgevoerd: voldoende grote onderzoeksgroepen, zorgvuldige metingen en het vermijden van publicatiebias. Joanna in ’t Hout: “Er is veel te doen over de slechte reproduceerbaarheid van onderzoek. Een minder vaak genoemde belangrijke oorzaak hiervoor is de heterogeniteit. Het opnemen van een predictie-interval bij meta-analyses geeft een goede maat voor de heterogeniteit en dus voor de verwachte uitkomst van een nieuwe studie. Hoe groter dit interval is, des te meer verschil in effect een bepaalde behandeling kan hebben op mensen.“

Bron: Radboud UMC

Redactie Medicalfacts / Alida Budding - Hennink

Samen met mijn dochter Janine Budding verzorg ik dagelijks het online medisch nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant is. De rol en beleving van patiënt & Healthy Ageing, zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik heb jarenlang ervaring in diverse functies in thuiszorg.

Recente artikelen