Kind en ouders in de 21e eeuw
ArrayRapport van de Staatscommissie Herijking Ouderschap
Volgens het afstammingsrecht kan een kind momenteel maar twee (juridische) ouders hebben. Het traditionele beeld van een gezin waarin een kind één vader en één moeder heeft, past niet bij de huidige tijdsgeest. Denk bijvoorbeeld aan eenoudergezinnen, samengestelde gezinnen, gezinnen van ouders met gelijk geslacht (regenbooggezinnen), meer-generatiegezinnen en gezinnen waarin meerdere personen met elkaar een kind verzorgen. Steeds meer kinderen groeien op met meerdere ouders, die betrokken zijn bij de opvoeding. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot nieuwe vragen over de rol van ouders, de band tussen ouder en kind en de wijze waarop kinderen zich ontwikkelen. Naar aanleiding van deze vragen heeft in 2014 de “Staatscommissie Herijking Ouderschap” een onderzoek ingesteld naar juridisch ouderschap, meer-ouderschap en draagmoederschap. De resultaten van het onderzoek zijn 7 december jl. gepubliceerd en bieden adviesregelingen aan om de belangen van kinderen in deze situaties juridisch te waarborgen.
Meer-ouderschap met maximaal vier juridische ouders
De Staatscommissie adviseert om aan meer-ouderschap de voorwaarde te verbinden dat een kind maximaal vier juridische ouders kan hebben die maximaal twee huishoudens vormen. Ook adviseert de Staatscommissie meer-persoonsgezag (meerdere personen kunnen het gezag over een kind uitoefenen) mogelijk te maken. In beide gevallen dienen de betrokken ouders – die duidelijk moeten kunnen aantonen een band te hebben met het kind – nog voor de verwekking van het kind met de rechter een meer-ouderschapsovereenkomst te bespreken. De rechter wordt gedurende de procedure bijgestaan door een bijzonder curator, die de belangen van het kind behartigt. De rechter toetst of het juridisch meer-ouderschap toegelaten mag worden in het belang van het (toekomstige) kind.
Draagmoederschapsregeling met respect voor moeder en kind
Wensouders zoeken nu nog vaak een draagmoeder in het buitenland omdat de Nederlandse wet hier nog niet in voorziet. De Staatscommissie adviseert daarom om een wettelijke regeling in te stellen, die het draagmoederschapstraject waarborgt. De regeling moet enerzijds de draagmoeder en de wensouders rechtszekerheid bieden en anderzijds het kind rechtszekerheid bieden over de ouders, nationaliteit, naam en gezag.
Zo moet de draagmoeder bijvoorbeeld (onafhankelijk) worden voorgelicht over de psychologische, juridische, medische en financiële gevolgen van het draagmoederschap. Ook dienen de afspraken tussen de draagmoeder en wensouders voor de verwekking worden vastgelegd bij de rechter, die controleert of het draagmoederschap niet in stijd is met het belang van het kind en of de draagmoeder goed is geïnformeerd. Tussen de geboorte van het kind en de adoptie door de wetsouders, zit een onzekere tijd voor de betrokken partijen. SmeetsGijbels is van mening dat het in de huidige tijdsgeest past om ook deze ouders concrete wettelijke mogelijkheden te bieden.
Recht op informatie over ontstaansgeschiedenis van het kind
Het recht op informatie over de ontstaansgeschiedenis van het kind wordt belangrijker nu niet meer vanzelfsprekend is dat de juridische ouder ook daadwerkelijk de biologische ouder is. Een kind hoort te kunnen achterhalen waar hij of zij vandaan komt. Het recht van het kind op deze informatie is opgenomen in een van de zeven kernen van goed ouderschap, die de maatstaf vormen bij de aanpassingen in de wet-en regelgeving.
Adoptie wordt makkelijk gemaakt
De Staatscommissie raadt aan om een nieuwe vorm van adoptie in het leven te roepen; de eenvoudige adoptie. Met deze vorm van adoptie kan een juridisch meer-ouderschapssituatie ontstaan, die dezelfde rechtsgevolgen heeft als een juridisch ouderschap dat op andere wijze ontstaat. De rechter dient te bepalen welke ouder met het gezag over het eenvoudig geadopteerde kind belast wordt. Ook adviseert de Staatscommissie om een mogelijkheid in de wet op te nemen voor grootouders om hun kleinkinderen te adopteren.
Belang van duidelijke afspraken
Voor een kind is het van belang dat het rechtszekerheid heeft over zijn afkomst en de gezinssamenstelling. Wordt een kind opgevoed door meerdere ouders, dan heeft niet alleen het kind maar hebben ook de ouders recht op de juridische erkenning die past bij hun situatie. Deze ouders verdienen dezelfde rechten en plichten als ieder andere ouder. SmeetsGijbels vindt het een positieve gedachte dat de wet zulke gezinnen straks handvaten zal bieden om samengestelde gezinsconstructies mogelijk te maken.
Met de in het rapport genoemde veranderingen wordt het nog belangrijker om vooraf duidelijke afspraken te maken over de juridische positie van de ouders. Denk hierbij bijvoorbeeld aan omgangsregelingen in het geval dat de betrokken ouders uit elkaar gaan. Is het dan in het belang van het kind dat hij een omgangsregeling krijgt met vier verschillende ouders? Het is de taak van alle betrokken ouders om overeenstemming te bereiken over mogelijke scenario’s.
Toekomst
Het rapport is een advies aan de Nederlandse regering en er liggen vooralsnog geen concrete plannen om het familierecht te wijzigen. Wel heeft Minister van der Steur (Veiligheid en Justitie) aangekondigd in februari 2017 een congres te organiseren om de reacties van betrokken organisaties en personen aan te horen en het draagvlak voor de aanbevelingen te toetsen. Ook zal er in februari 2017 een bijeenkomst voor kinderen georganiseerd worden om hun mening te horen. Tot slot zullen de financiële en uitvoeringsconsequenties van de aanbevelingen in het rapport in kaart gebracht worden. Al met al worden er dus voorzichtig stappen genomen om de aanbevelingen in het rapport verder te concretiseren. Het blijft echter maar de vraag of het rapport uiteindelijk ook daadwerkelijk tot een wetswijziging in het familierecht zal leiden.
Bron: SmeetsGijbels
