Academici en bedrijfsleven moeten handen ineen slaan om verwaarloosde ziekteverwekkers te slim af te zijn

ITG 18 januari 2017 - 00:57
Array

Tegen verwaarloosde tropische ziekten zijn er maar weinig behandelingen beschikbaar. Bacteriën, parasieten en virussen zijn helaas slimme beestjes die in de loop van de tijd vaak resistent worden tegen de medicijnen die hen proberen uit te schakelen. Het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen gaat nieuwe geneesmiddelen die momenteel ontwikkeld worden tegen verwaarloosde ziekten daarom grondig testen op hun werkzaamheid tegen resistente ziekteverwekkers. Met parasitaire ziekte kala-azar als voorbeeld, wijzen ITG-onderzoekers in het vakblad Trends in Parasitology op de nood aan resistentiestudies vroeg in het research & development-proces. Ze ijveren ook voor meer samenwerking tussen academici en het bedrijfsleven om verwaarloosde ziekten aan te pakken.

Verwaarloosde tropische ziekten zijn een groep van 17 besmettelijke ziekten die meer dan één miljard mensen treffen in (sub-)tropische gebieden. De slachtoffers zijn meestal extreem arm. Kala-azar (Hindi voor zwarte koorts) is daar één van en de grootste parasitaire ziekte na malaria. Per jaar worden ongeveer een miljoen gevallen en tot 30.000 dodelijke slachtoffers geteld. De ziekte wordt veroorzaakt door eencellige parasieten met de naam Leishmania, die ook verantwoordelijk zijn voor een reeks andere mutilerende ziekten. Het arsenaal geneesmiddelen voor de behandeling van kala-azar is beperkt. Bovendien rukt geneesmiddelenresistentie op en zijn twee van de vier gangbare medicijnen daarom niet meer bruikbaar of volledig effectief.

Veelbelovende reeks kandidaat-geneesmiddelen

Farmaceutische bedrijven testen beloftevolle nieuwe geneesmiddelen in ontwikkeling vaak alleen op één laboratoriumstam die tientallen jaren geleden geïsoleerd werd. Om zeker te weten dat de middelen ook hun werk doen in de landen waar de ziekteverwekkers resistentie hebben ontwikkeld, moeten geneesmiddelen op echte en huidige patiëntenstalen getest worden, aldus de ITG-onderzoekers. Het ITG bevindt zich hiervoor in een unieke positie. Het heeft immers een verzameling met tienduizenden stalen voor een reeks verwaarloosde tropische ziekten. Onder die stalen bevinden zich ook de cruciale stalen van patiënten die besmet  werden door resistente bacteriën, parasieten en virussen. In samenwerking met een farmaceutisch bedrijf onderzoekt het ITG inmiddels een belovende reeks kandidaat-geneesmiddelen tegen kala-azar en vergelijkt ze met laboratoriumtests die op de laboratoriumstam werden uitgevoerd. In de loop van 2017 zal het Instituut deze testresultaten presenteren.

“Het is belangrijk om te weten of de meest veelbelovende middelen ook werkzaam zullen zijn bij resistentie tegen de momenteel gebruikte geneesmiddelen. Zodra nieuwe geneesmiddelen in endemische gebieden worden ingezet, krijgen ze te maken met hardnekkige parasieten die zich hebben aangepast aan gangbare medicatie”, vertelt Aya Hefnawy, de eerste auteur van de paper en doctoraatsstudente aan het ITG in het kader van het Euroleishnet Marie Sklodowska-Curie Innovative Training Network (ITN). In dit door de Europese Unie gefinancierde programma verblijven doctoraatsstudenten afwisselend in academische en privé-laboratoria.

Zoektocht naar geneesmiddelen tegen verwaarloosde ziekten

In de zoektocht naar geneesmiddelen tegen verwaarloosde ziekten moeten resistentiestudies vroeg in de R&D-proces opgenomen. De wisselwerking tussen academische instellingen en het bedrijfsleven is daarbij van groot belang. “Meer initiatieven zoals het Innovative Training Network van de Europese Unie zijn nodig om de brug te slaan tussen basis- en toegepast onderzoek. We moeten de krachten bundelen om verwaarloosde ziekten te verslaan die wereldwijd zoveel leed veroorzaken,” aldus Jean Claude Dujardin, hoofd van het Departement Biomedische Wetenschappen aan het ITG en een internationale autoriteit op het gebied van onderzoek naar kala-azar.

De ITG-onderzoekers tonen in Trends in Parasitology ook aan dat de Leishmania-parasiet op verschillende manieren resistentie ontwikkelt, een bewijs van het enorme aanpassingsvermogen van de parasiet. Ze concluderen ook dat resistentie op dezelfde manier verloopt als de patiënt besmet wordt of wanneer resistentie wordt uitgelokt in het laboratorium. Deze bevindingen kunnen onder andere bijdragen tot nieuwe behandelingen waarbij resistentie wordt teruggedraaid of ontweken wordt.

Lees hier de paper in Trends in Parasitology en bekijk een korte video over het onderzoek.

ITG

Recente artikelen