Minder complicaties en korter in het ziekenhuis door ERAS-werkwijze

Het Martini Ziekenhuis werkt nu een jaar bij darmoperaties volgens het sneller beter worden programma ERAS (Enhanced Recovery After Surgery). Hierdoor liggen patiënten gemiddeld twee dagen korter in het ziekenhuis, daalde het aantal ernstige complicaties van 4,8% naar 1,2% en voelde slechts 18% van de patiënten zich misselijk, ten opzichte van 48% in 2016. De methode is dermate succesvol, dat de werkwijze vanaf nu ook bij urologische aandoeningen ingevoerd wordt. Ook start het Martini Ziekenhuis in juni een opleiding voor andere ziekenhuizen uit Nederland die willen starten met het ERAS-programma.

Resultaten

Doel van het internationale ERAS-programma is het verminderen van complicaties, waarmee het herstel na een operatie versnelt en de overlevingskans op lange termijn vergroot. Alle medewerkers, van chirurg en verpleegkundige tot voedingsassistent en anesthesioloog, stemmen hun werk tot in detail op elkaar af en delen de resultaten van hun werk. Het ERAS-programma vraagt tevens een actieve rol van de patiënt, uiteraard binnen de mogelijkheden die de patiënt heeft. Hierbij spelen adviezen over voeding en goed bewegen voor en zo snel mogelijk na de operatie een essentiële rol, al dan niet  rekening houdend met aspecten van geriatrie. Door alle gegevens van de patiënt en alle handelingen in het zorgproces secuur vast te leggen en gedetailleerd te evalueren, krijgen de zorgverleners inzicht in het resultaat van de geleverde zorg. En dat maakt het mogelijk de zorg continu te verbeteren.

Gehaald percentage

Zo kort mogelijk nuchter zijn, op de uitslaapkamer al zitten en even met je benen naast het bed bungelen en zelfs binnen 48 uur lopend het ziekenhuis uit! Het is een greep uit de kenmerken voor deze nieuwe manier van werken met 23 elementen bij bijvoorbeeld darmkankeroperaties. Alle geplande darmoperaties (ruim 300) die het Martini Ziekenhuis in 2017 deed, zijn volgens het ERAS-protocol uitgevoerd. De uitvoering van alle facetten van het ERAS protocol ligt in het Martini Ziekenhuis op 80%. Dat is wereldwijd gezien heel hoog. Het is zelfs de vraag of het hoger kan, want niet alle elementen van ERAS zijn uitvoerbaar. Hans de Boer, anesthesioloog en een van de initiatiefnemers van het ERAS-programma in het Martini Ziekenhuis: ‘Dat klinkt gek, maar als het ERAS-protocol voorschrijft dat een patiënt lopend naar een operatiekamer gaat, geldt dat natuurlijk niet voor een rolstoelafhankelijke patiënten. Zo zijn er meer ‘onmogelijkheden’ en daarmee is een gehaald percentage van  80% een prachtig resultaat.’

Belangrijke resultaten

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat wanneer meer dan 70% van de uitvoering van de ERAS-protocollen plaats vindt, de kans op overlijden als gevolg van kanker gerelateerde oorzaken na 5 jaar, 42% lager is dan zonder deze aanpak.1 Het Martini Ziekenhuis heeft ook vastgesteld dat het gemiddelde aantal dagen dat een patiënt in het ziekenhuis is opgenomen voor een geplande darmoperatie is gedaald van 6,2 naar 5,0. Inclusief  heropnames (door bijvoorbeeld een complicatie) is de gemiddelde ligduur gedaald van 7,9 naar 5,7.  Andere resultaten van ERAS in het Martini Ziekenhuis zijn2:

 Topsport

In zijn werk als anesthesioloog maakt Hans de Boer gebruik van nieuwe inzichten om de lichamelijke stress van de patiënt rondom een operatie te verminderen: ‘We weten dat chirurgische ingrepen veel lichamelijke stress veroorzaken. Die stress heeft een negatief effect op het immuunsysteem en veel andere regulerende systemen in het lichaam. En dat terwijl deze systemen van de patiënt juist in de best haalbare conditie moeten zijn om het lichaam goed te laten herstellen van een operatie. Een operatie is topsport voor een patiënt. Het immuunsysteem moet zo veel mogelijk energie besteden aan het helen van wonden en bijvoorbeeld het bestrijden van eventuele ontstekingen. Met de kennis uit ERAS werk ik als anesthesioloog op veel meer vlakken dan vroeger. Door het slimmer toepassen van specifieke medicatie tijdens de narcose, beschermen we de patiënt tegen de negatieve gevolgen van lichamelijke stress van een operatie. De patiënt kan, voorafgaand aan de operatie, zijn immuunsysteem zelf ook versterken. Alles samen draagt bij aan het voorkomen van complicaties en een sneller herstel van de patiënt na de operatie.’
Ook voor verpleegkundige darmchirurgie Henriëtte Smid is veel veranderd: ‘Eerder waren verpleegkundigen vooral druk met infusen, katheters en wonddrains, de patiënt was immobiel en afhankelijk. Door de veranderingen met de invoering van ERAS is een verpleegkundige veel meer een coach die de patiënt stimuleert zelf de regie terug te pakken.’

Uniek in Nederland, maar de kennis is om te delen

Het Martini Ziekenhuis is op dit moment het enige ziekenhuis in Nederland dat bij een specialisme de 23 elementen van het protocol ERAS volledig hanteert en evalueert. Hans de Boer: ‘Het vergt een investering in opleiding en vooral verandering in mindset. Al meer dan 200 medewerkers van het Martini Ziekenhuis werken nu vol enthousiasme volgens ERAS. Daardoor verzamelen we steeds meer kennis, die we met elkaar delen en waardoor we van elkaar leren. We starten nu,  met het werken volgens ERAS binnen Urologie, vooral bij blaaskanker, prostaatkanker en nierkanker. Maar ook buiten het Martini Ziekenhuis willen we onze kennis graag delen. We zijn ‘ERAS Centre of Excellence’ wat betekent dat we andere ziekenhuizen mogen opleiden. We willen zo veel mogelijk ziekenhuizen en daarmee patiënten in Nederland mee laten profiteren. In juni start het opleidingstraject voor de eerste belangstellende ziekenhuizen in Nederland’.

Internationale samenwerking op alle niveaus

Meer dan 120 ziekenhuizen verspreid over de hele wereld werken met elkaar samen aan het beste protocol voor op dit moment acht chirurgische specialisaties. Het aantal ziekenhuizen loopt snel op, en ook het aantal specialisaties stijgt. Anesthesioloog Hans de Boer van het Martini Ziekenhuis is lid van het hoofdbestuur van de internationale ERAS Society. Een multidisciplinair team van zeven medewerkers legde in 2016 de basis voor ERAS in het Martini Ziekenhuis. Hans de Boer: ‘Door je eigen resultaten in het gezamenlijke datasysteem EIAS vast te leggen en te evalueren, verbeter je de zorg voor de patiënt. Daarnaast biedt het de mogelijkheid onze resultaten wereldwijd te vergelijken met andere aangesloten ziekenhuizen. Door de krachten van meer dan 120 ziekenhuizen die volgens ERAS werken te bundelen, voeren we samen kwalitatief hoogstaand wetenschappelijk onderzoek uit.

Bronnen: 1  World J Surg. 2016 Jul;40(7):1741-7 en 2 EIAS Martini Ziekenhuis, ERAS Team 2018

Redactie Medicalfacts / Alida Budding - Hennink

Samen met mijn dochter Janine Budding verzorg ik dagelijks het online medisch nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant is. De rol en beleving van patiënt & Healthy Ageing, zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik heb jarenlang ervaring in diverse functies in thuiszorg.

Recente artikelen