Familie en vrienden betekenisvol voor mensen met licht verstandelijke beperking
ArrayPromotie S.A.H. Giesbers MSc
Samenvatting
Dit onderzoek bracht in kaart hoe mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) de ondersteuning vanuit hun netwerk ervaren. Dit had als doel om te weten te komen hoe zorgprofessionals dat netwerk kunnen betrekken in hun ondersteuning.
Voor mensen met een verstandelijke beperking is, net als voor ieder ander, hun familienetwerk vaak erg belangrijk. We hebben daarom gekeken hoe mensen met een LVB de ondersteuning vanuit hun familie ervaren. Hoe vinden zij dat hun familie hen ondersteunt? Met welke familieleden hebben ze contact, en hoe is hun band met deze mensen? Waar ondersteunen ze zelf bij? En kijken familieleden op dezelfde manier naar de relatie? Daarbij hebben we ook breder gekeken naar hoe het voor mensen met een LVB is om te wonen met begeleiding.
Ouders en begeleiders
Uit het onderzoek blijkt dat binnen de familie vaak vooral de ouders van mensen met een lichte verstandelijke beperking ondersteuning bieden. Als het erop aankomt, ligt de ondersteuning bij hen. Met broers en zussen hebben mensen met een lichte verstandelijke beperking wel contact, maar zij voelen voor hen vaker meer op afstand dan ouders. Dat is niet erg, maar als ouders ouder worden of overlijden is het belangrijk dat andere familieleden ondersteuning kunnen bieden.
Ook begeleiders zijn voor sommige mensen met een lichte verstandelijke beperking heel belangrijk. Een begeleider helpt niet alleen met praktische zaken, maar is ook iemand die er altijd voor je is; om naar je te luisteren, je gerust te stellen, een praatje te maken of samen iets leuks te ondernemen. We ontdekten dat als een begeleider heel belangrijk is voor iemand, zo iemand zich vaker buitengesloten en eenzaam voelt in de samenleving, of last heeft van de vooroordelen van anderen. Voor begeleiders is het dus belangrijk dat zij zien welke belangrijke rol zijn spelen en waarom dit zo is, zodat zijn hun cliënten beter kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door het bieden van ondersteuning om nieuwe mensen te leren kennen.
Wederkerigheid
Het is belangrijk dat mensen met een beperking niet alleen ondersteuning krijgen, maar zelf ook iets betekenen voor anderen. Dat noemen we ‘wederkerigheid’. Wederkerigheid zorgt ervoor dat je eigenwaarde groeit. Mensen met een lichte verstandelijke beperking hebben vaak minder wederkerige relaties met hun familie. Hoewel ze zelf soms wel het gevoel hebben dat ze er bijvoorbeeld zijn voor hun oma, zien familieleden dat vaak anders. Zij hebben het gevoel dat ze vooral hun broer, zus of kind ondersteunen, en niet andersom.
Opvallend was dat mensen met een lichte verstandelijke beperking niet zo vaak vrienden of een partner in hun netwerk hebben. Wel zagen we dat áls iemand vrienden heeft, die vriendschap veel kan opleveren. Dat komt doordat zo’n vriendschap vaak wel wederkerig is, in tegenstelling tot familierelaties. Zij willen ook graag meer vrienden of een partner.
Twee kanten
Als we kijken naar het netwerk van mensen met een verstandelijke beperking, is het belangrijk dat we oog hebben voor beide kanten van het verhaal. Het is mooi als mensen met een lichte verstandelijke beperking het gevoel hebben dat ze er zijn voor anderen. Maar het is belangrijk dat een begeleider ook checkt of die anderen dat ook zo zien.
Een begeleider kan zijn cliënt helpen om zijn sociale relaties te onderhouden. Daarbij geldt dat alle beetjes helpen. Soms kun je op simpele manieren een relatie al wederkeriger maken. Bijvoorbeeld door in de gaten te houden met wie een cliënt contact heeft, door je cliënt aan te moedigen om mensen thuis uit te nodigen of door hem te helpen een kaartje te sturen naar zijn familie.
Uit dit promotie-onderzoek van Sanne Giesbers naar (familie-)netwerken van mensen met een lichte verstandelijke beperking blijkt dus dat het binnen de familie vooral de ouders zijn die ondersteuning bieden. Begeleiders zijn daarnaast heel belangrijk. Nog mooier zouden vrienden zijn in het netwerk: vriendschap levert namelijk wederkerigheid op. Ter gelegenheid van de promotie organiseert het instituut Tranzo om 10.15 uur de theatervoorstelling ‘Lastige ouders’.
Bron: Tilburg University
