Een alledaagse darmbacterie produceert een carcinogeen

Kanker veroorzakende mutaties in het DNA kunnen het gevolg zijn van een alledaagse darmbacterie die veel mensen bij zich dragen. Onderzoekers van het Hubrecht Institute (KNAW) en het Prinses Máxima Centrum in Utrecht toonden dit aan. Zij stelden in het laboratorium gekweekte menselijke minidarmen bloot aan een variant van de bacterie Escherichia Coli en zagen dat deze bacterie een uniek patroon van DNA veranderingen achterliet in de cellen. Dit exacte patroon vonden de onderzoekers ook terug in het DNA van mensen met darmkanker, wat impliceert dat de mutaties veroorzaakt zijn door de ‘slechte’ bacteriën. Het is de eerste keer dat wetenschappers een direct verband leggen tussen onze darmflora en DNA-afwijkingen die kanker kunnen veroorzaken. Deze ontdekking maakt de weg vrij naar potentiële preventiemaatregels voor dikkedarmkanker door het verwijderen van de schadelijke bacteriën. De onderzoekers publiceerden de resultaten in het vakblad Nature op 27 februari.

Carcinogeen van genotoxische E. coli

Ons lichaam bevat minstens evenveel bacteriën als cellen. Terwijl de meeste bacteriën bijdragen aan een gezond leven, zijn sommige juist ziekteverwekkend. Onder de potentieel schadelijke bacteriën bevindt zich een variant van de zeer bekende Escherichia Coli (E. coli). Deze speciale variant van E. coli beschadigt het DNA doordat ze het chemische stofje colibactine uitscheiden. Daarom worden deze bacteriën genotoxisch genoemd. De genotoxische E. coli leeft in de darmen van 1 op de 5 volwassenen en wordt ervan verdacht schadelijk te zijn voor haar gastheer. “Op dit moment zijn probiotica te koop in de winkel waar genotoxische E. coli stammen in zitten. Daarnaast worden enkele van deze probiotica op dit moment gebruikt in klinische studies”, zegt Hans Clevers. “De probiotica die deze E. coli variant bevatten moeten kritisch worden geëvalueerd. Mogelijk geven ze verlichting voor lichamelijke ongemakken op de korte termijn, maar veroorzaken ze kanker decennia na gebruik.”

Schade in een schaaltje


Tumorcellen ontstaan door specifieke afwijkingen in het DNA. Factoren zoals UV-straling in zonlicht en roken kunnen leiden tot schade in het DNA, waardoor mutaties kunnen ontstaan, die op hun beurt de kans vergroten dat een gezonde cel verandert in een kankercel. Tot vandaag was het onbekend dat sommige bacteriën van onze darmflora op eenzelfde manier kankerverwekkende DNA-schade kan veroorzaken.

Een team van drie PhD studenten uit de onderzoeksgroepen van Hans Clevers (Hubrecht Institute) en Ruben van Boxtel (Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie) bestudeerden de schadelijke effecten van colibactine op menselijk DNA. Zij gebruikten hiervoor in het laboratorium gekweekte minidarmen, ofwel organoïden – een modelsysteem dat eerder door de onderzoeksgroep van Clevers werd ontworpen. Het team ontwikkelde een methode om gezonde menselijke minidarmen bloot te stellen aan de genotoxische E. coli. Na vijf maanden blootgesteld te zijn aan de bacterie, analyseerden de onderzoekers het aantal en het type mutaties in het DNA van de cellen.

Een verraderlijke vingerafdruk

Elk proces dat DNA beschadigt, laat een uniek patroon aan mutaties achter. Dit wordt een mutationele vingerafdruk of signature genoemd. Deze unieke signatures zijn vastgesteld voor verscheidene kankerverwekkende factoren, zoals tabaksrook en UV-straling. De aanwezigheid van een signature in het DNA van tumorcellen geeft informatie over blootstellingen in het verleden, die mogelijk hebben bijgedragen aan het ontstaan van de ziekte. “Deze signatures zijn heel waardevol in het vaststellen van de oorzaak van kanker en kunnen mogelijk zelfs behandelplannen bijsturen”, legt Van Boxtel uit. “We hebben zulk soort unieke patronen al in verschillende vormen van kanker geïdentificeerd, ook in enkele kinderkankers. In deze studie vroegen we ons af of de genotoxische bacterie ook een uniek patroon achterliet in het DNA.”

“Ik herinner me de opwinding toen het bewijs voor zo’n signature uit onze analyse naar voren kwam”, vertelt Axel Rosendahl Huber, “we verwachtten mogelijk een indicatie dat we in de goede richting zaten, maar de patronen waren direct ontegenzeggelijk. Zo duidelijk hadden we ze nog niet eerder gezien.’

De puzzelstukjes vallen op hun plaats


De genotoxische bacterie veroorzaakte twee mutatiepatronen in het DNA van de organoïden: een verandering van een A in één van de andere drie mogelijke basen van het DNA, en een verlies van een enkele A in een lange reeks van A’s. In beide gevallen was er – op drie tot vier basen afstand – een A aanwezig op de tegenoverliggende streng DNA.

Het team onderzocht via welk mechanisme colibactine het DNA beschadigt. “In het laatste stadium van ons onderzoeksproject ontdekten andere onderzoekers de chemische structuur van colibactine en hoe het een interactie aangaat met het DNA”, vertelt Cayetano Pleguezuelos-Manzano. Deze onderzoekers lieten zien dat colibactine in staat is om twee A’s tegelijkertijd te binden en een crosslink te vormen. “De puzzelstukjes vielen op hun plaats. Het patroon dat wij hadden ontdekt in onze experimenten past goed bij de chemische structuur van colibactine.”

Van organoïde naar patiënt


Toen het team het mutatiepatroon van de genotoxische E. coli had geïdentificeerd, kon het op zoek naar sporen in het DNA van kankerpatiënten. De onderzoekers analyseerden meer dan 5.000 tumoren van tientallen verschillende vormen van kanker. Eén type kanker viel op: “Meer dan 5 procent van de dikkedarmtumoren liet het mutatiepatroon in hoge mate zien, terwijl het patroon maar in 0,1 procent van alle andere vormen van kanker voorkwam”, zegt Jens Puschhof. “Kun je je voorstellen hoe het is om maandenlang een mutatiepatroon te bestuderen in een schaaltje en het dan daadwerkelijk terug te vinden in het DNA van patiënten?” Het patroon was ook aanwezig in enkele andere tumorsoorten. Het ging hierbij om tumoren die ook bloot worden gesteld aan de bacteriën, zoals mondholtekanker en blaaskanker. “Het is bekend dat deze organen kunnen worden geïnfecteerd door E. coli en een volgende stap is om uit te zoeken of de genotoxiciteit ook effect heeft in deze organen. De gevonden signature gaat ons daarbij hepen.”

Een tijdige waarschuwing


Dit onderzoek heeft directe implicaties voor de gezondheidszorg. Ongeveer 20 procent van de mensen draagt de slechte variant van E. coli bij zich in de dikke darm. Hier kan preventief op getest worden. Een antibioticakuur kan de bacterie tijdig verwijderen. Mogelijk kan dit in de toekomst dikkedarmkanker voorkomen of kunnen tumoren in een vroeger stadium ontdekt en behandeld worden.

In de video hieronder vertellen Cayetano Pleguezuelos-Manzano, Jens Puschhof en Axel Rosendahl Huber over hun onderzoek naar genotypische bacteriën

Bron: Melanie Fremery and DEMCON | nymus3D, ©Hubrecht Institute.


Publication


A mutational signature in human colorectal cancer induced by genotoxic pks+ E. coli. Cayetano Pleguezuelos-Manzano*, Jens Puschhof*, Axel Rosendahl Huber*, Arne van Hoeck, Henry Wood, Jason Nomburg, Carino Gurjao, Freek Manders, Guillaume Dalmasso, Paul Stege, Fernanda Paganelli, Maarten H. Geurts, Joep Beumer, Tomohiro Mizutani, Reinier van der Linden, Stefan van Elst, The Genomics England Consortium, Janetta Top, Rob Willems, Marios Giannakis, Richard Bonnet, Phil Quirke, Matthew Meyerson, Edwin Cuppen, Ruben van Boxtel, Hans Clevers. Nature 2020.

This publication is the result of a collaboration between the group of Hans Clevers at the Hubrecht Institute for Developmental Biology and Stem Cell Research, the group of Ruben van Boxtel at the Princess Máxima Center for Pediatric Oncology, the UMC Utrecht, the University of Leeds, the Dana-Farber Cancer Institute/Harvard Medical School, University Clermont Auvergne, Genomics England and the Hartwig Medical Foundation.

Bron: Hubert Instituut

Redactie Medicalfacts/ Janine Budding

Ik heb mij gespecialiseerd in interactief nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant kan zijn. Zowel lekennieuws als nieuws specifiek voor zorgverleners en voorschrijvers. Social Media, Womens Health, Patient advocacy, patient empowerment, personalized medicine & Zorg 2.0 en het sociaal domein zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik studeerde fysiotherapie en Health Care bedrijfskunde. Daarnaast ben ik geregistreerd Onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar. Ik heb veel ervaring in diverse functies in de zorg, het sociaal domein en medische-, farmaceutische industrie, nationaal en internationaal. En heb brede medische kennis van de meeste specialismen in de zorg. En van de zorgwetten waaruit de zorg wordt geregeld en gefinancierd. Ik ga jaarlijks naar de meeste toonaangevende medisch congressen in Europa en Amerika om mijn kennis up-to-date te houden en bij te blijven op de laatste ontwikkelingen en innovaties. Momenteel ben doe ik een Master toegepaste psychologie.

De berichten van mij op deze weblog vormen geen afspiegeling van strategie, beleid of richting van een werkgever noch zijn het werkzaamheden van of voor een opdrachtgever of werkgever.

Recente artikelen