Belgische wetenschappers vinden link tussen klimaatverandering en ontstaan nieuwe pathogenen

Terwijl vandaag alle ogen gericht zijn op COVID-19, een virus dat zo’n anderhalf jaar geleden voor het eerst de mens bereikte, sluimeren elders in de wereld microben rond van duizenden jaren oud. Ze zijn minstens zo schadelijk, en minstens zo moeilijk te bestrijden. Leishmaniase is er daar één van. Wetenschappers van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen (ITG) deden onderzoek naar het beestje in de Peruviaanse Andes, en vonden nieuwe aanwijzingen dat het ontstaan van nieuwe ziekten en klimaatverandering hand in hand gaan. Hun onderzoeksresultaten verschijnen deze week in het Amerikaanse vakblad PNAS.

Al sinds de jaren tachtig buigen wetenschappers verbonden aan het ITG zich samen met het Instituto de Medicina Tropical ‘A. von Humboldt’ (IMTAvH) in Lima over de moleculaire epidemiologie van leishmaniase, een infectieziekte die veroorzaakt wordt door een parasiet en die zich verspreidt via zandvliegjes. De ziekte zorgt voor ernstige verminkingen aan de huid of de ingewanden, en kan leiden tot de dood. Op het ziektebeeld rust nog een ernstig stigma, en niet zelden worden de mensen die geïnfecteerd raken verstoten uit hun gemeenschap en zelfs hun gezin.

Het onderzoek naar de Zuid-Amerikaanse variant werd opgestart door Prof. Jean-Claude Dujardin, die samen met Peruviaanse collega’s in de jungle stalen van de parasiet verzamelde om ze verder te onderzoeken in de laboratoria van ITG en het IMTAvH. Een echte doorbraak kwam er eerder dit jaar, nadat Dr. Frederik Van den Broeck de ingevroren stalen terug tot leven bracht en er dankzij moderne technologie in slaagde om het volledige genoom te lezen. Onder leiding van ITG analyseerde een internationale groep wetenschappers 67 genomen van de eencellige parasiet. De resultaten zijn op zijn minst baanbrekend te noemen, en leren ons heel wat bij over het ontstaan en de verspreiding van nieuwe ziekten.

‘Deze studie is een heel zeldzaam en goed onderbouwd voorbeeld van ecologische speciatie’, aldus Dr. Frederik Van den Broeck. ‘Ze toont ons dat er door klimaatverandering nieuwe ziekten kunnen ontstaan. Parasieten als deze zijn interessante modellen om het onstaan van nieuwe soorten in kaart te brengen. Dit komt doordat ze een intieme ecologische verbondenheid hebben met hun dierlijke gastheer (vb. een luiaard) en vector (de zandvlieg). Externe factoren zoals klimaatverandering of ontbossing kunnen deze ecologische verbondenheid destabiliseren. Dat resulteert vaak in een sprong van pathogenen naar nieuwe gastheren of vectoren. In dit geval toonden we aan dat er uit de oude leishmania-soort in het vochtige Amazonewoud een nieuwe soort ontstond in de tropische loofbossen van de Andes. Door gebruik te maken van modellen konden we inschatten dat dit wellicht gebeurde tijdens de laatste interglaciale periode zo’n 120.000 jaar geleden. Het klimaat was toen te vergelijken met ons huidige warme klimaat, waardoor de soort zich makkelijker kon verspreiden naar andere gebieden. Daarna kwam een lange periode van isolatie tijdens de ijstijd waar het klimaat aanzienlijk kouder was. Als dergelijke periodes van isolatie lang genoeg duren, kan dit leiden tot een nieuwe soort.

‘Vandaag zijn we helemaal in de ban van de corona-epidemie’, vult prof. Jean-Claude Dujardin aan. ‘Een ziekte die eigenlijk nog piepjong is, ze komt niet langer dan twee jaar voor bij de mens. Leishmaniase daarentegen is duizenden jaren oud. We hebben tekeningen gezien op Pre-Colombiaanse keramieken voorwerpen van mensen die verminkt waren door de ziekte. De meest pathogene soort komt voor in het Amazonewoud. Het  is één van de ziekten waardoor de inheemse volkeren de jungle ontvluchtten om in de Andes te gaan leven. Intussen bestaat leishmaniase al enkele eeuwen in Europa, vooral in de gebieden rond de Middellandse zee. De laatste jaren, door de opwarming van de aarde, komt ze wel erg dichtbij. In sommige gebieden als Frankrijk en Spanje is ze zelfs endemisch, wat betekent dat ze er een eigen leven is beginnen leiden.’

‘Ook migratie en de manier waarop mensen leven en zich verplaatsen speelt een belangrijke rol in de verspreiding van Leishmaniase’, aldus Van den Broeck. ‘Sinds de jaren tachtig heeft de meest pathogene vorm van Leishmaniase zich meer onder mensen kunnen verspreiden doordat ze om bepaalde redenen steeds dieper in de jungle doordrongen. Denk aan guerrillastrijders of drugshandelaars. Zo kwam de nieuwe soort terug in contact met de oude soort, wat aanleiding gaf tot een nieuwe lokale epidemie van Leishmaniase. Omdat we over zo’n unieke collectie van parasieten beschikten, kunnen we heel duidelijk deze verbanden leggen.’ 

De studie is dan ook een uniek voorbeeld van de invloed van de mens op de verspreiding van ziekten. Enerzijds door de opwarming van de aarde, anderzijds door globalisering en migratie. ‘Naarmate het klimaat verder verandert, zullen we steeds vaker tropische ziekten zien opduiken in onze contreien. En ze komen om te blijven’, besluit Van den Broeck.

De onderzoeksresultaten werden deze week gepubliceerd in het gerenommeerde Amerikaanse vakblad PNAS.

Bron: ITG

Redactie Medicalfacts/ Janine Budding

https://www.medicalfacts.nl

Ik heb mij gespecialiseerd in interactief nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant kan zijn. Zowel lekennieuws als nieuws specifiek voor zorgverleners en voorschrijvers. Social Media, Womens Health, Patient advocacy, patient empowerment, personalized medicine & Zorg 2.0 en het sociaal domein zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik studeerde fysiotherapie en Health Care bedrijfskunde. Daarnaast ben ik geregistreerd Onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar. Ik heb veel ervaring in diverse functies in de zorg, het sociaal domein en medische-, farmaceutische industrie, nationaal en internationaal. En heb brede medische kennis van de meeste specialismen in de zorg. En van de zorgwetten waaruit de zorg wordt geregeld en gefinancierd. Ik ga jaarlijks naar de meeste toonaangevende medisch congressen in Europa en Amerika om mijn kennis up-to-date te houden en bij te blijven op de laatste ontwikkelingen en innovaties. Momenteel ben doe ik een Master toegepaste psychologie.

De berichten van mij op deze weblog vormen geen afspiegeling van strategie, beleid of richting van een werkgever noch zijn het werkzaamheden van of voor een opdrachtgever of werkgever.