Bescherming psychiatrische patiënt gaat te ver
Array
De Nederlandse wetgeving is doorgeschoten in de bescherming van de rechten van de psychiatrische patiënt, vindt R. van Veldhuizen, psychiater en directeur zorgontwikkeling bij GGZ Noord-Holland-Noord. Het zelfbeschikkingsrecht weegt nu soms zwaarder dan het recht op gezondheid. Iemand die helemaal ‘doordraait’ kan bijvoorbeeld onder dwang worden opgenomen. De wet staat echter niet altijd toe dat de patiënt wordt gedwongen medicatie in te nemen. ,,The right to rot”, noemde ooit een Engelsman dit. De wet moet dan ook snel veranderen, aldus Van Veldhuizen. Hij pleit voor de verruiming van de wettelijke mogelijkheid tot gedwongen behandeling. Van Veldhuizen ijvert al jaren op landelijk niveau voor verandering van de huidige wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ). De BOPZ bijvoorbeeld regelt de opname van de patiënt, maar beschermt hem tegelijkertijd tegen ingrijpen van de arts. De psychiater zet echter vraagtekens bij het effect en nut van gedwongen opname zonder behandeling en pleit voor ruimere mogelijkheden mensen gedwongen te mogen behandelen. ,,Wat heeft gedwongen opname voor zin, als je daarna de patiënt na een zorgvuldige beoordeling niet mag behandelen.” Hij heeft inmiddels een indrukwekkende rij medestanders gevonden. De Nederlandse Vereniging van Psychiatrie, de Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunde, maar ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten steunen het idee van nieuwe wetgeving, alsmede verenigingen van familieleden van psychiatrische patiënten en ook de vereniging van patiënten met schizofrenie. Maar andere belangenbehartigers zijn het niet met hem eens. Mede doordat een patiënt in Nederland de medicatie mag weigeren, komen er per jaar twintigduizend maal patiënten in een separeercel. ,,Wij zijn één van de weinige Europese landen waar dit nog zoveel gebeurt. In Denemarken is het inmiddels verboden en in Schotland bestaat het zelfs niet. De meeste landen kennen meer mogelijkheden tot gedwongen medicatie. Onderzoeken hebben bovendien aangetoond, dat een meerderheid van de patiënten gedwongen medicatie naderhand minder erg vindt dan gedwongen separatie. Bovendien is van gedwongen separatie bekend dat het kan leiden tot een posttraumatische stressstoornis, waardoor het ziektebeeld van de patiënt alleen maar verslechtert. Dat is van gedwongen medicatie niet bekend. Anderzijds zie je wel bijwerkingen van die medicatie, die voor mensen soms erg hinderlijk is.” Van Veldhuizen wil verder gedwongen behandeling in een eerder stadium kunnen aanbieden. ,,Door de terughoudende wet mochten we tot voor kort op een psychiatrische afdeling pas ingrijpen als iemand een ‘ernstig gevaar’ op die afdeling vormde. Dan gebeurde wat velen ‘platspuiten’ zouden noemen.” De psychiater meent dat de situatie lang niet zo uit de hand zou lopen als de behandelaars eerder zouden mogen ingrijpen. Met gedwongen medicatie kan voorkomen worden dat de patiënt een ernstig gevaar voor zijn of haar omgeving wordt. Een ander argument voor eerdere dwangbehandeling is dat de patiënt minder hoeft af te glijden in zijn psychose. De kans is dan groter dat hij zijn sociaal netwerk kan behouden. De gedwongen behandeling die Van Veldhuizen voorstaat, hoeft niet noodzakelijkerwijs te worden voorafgegaan door gedwongen opname, liever niet zelfs. De opname kan voorkomen worden door op tijd met die gedwongen medicatie te beginnen. Het stelt die mensen in staat in de maatschappij en zijn sociaal netwerk te blijven leven. De maatschappij heeft heel lang vastgehouden aan het zelfbeschikkingsrecht van patiënten. De BOPZ is na tientallen jaren discussiëren tot stand gekomen en de invloed van die jaren zestig is dan ook nog steeds te merken. De huidige samenleving is echter rijp voor verandering. ,,Ik hoor steeds minder bezwaren tegen een gedwongen behandeling en tien keer vaker de vraag van mensen waarom er niet wordt ingegrepen als ze bijvoorbeeld iemand met een psychose uit een vuilnisbak zien eten.” In de Tweede Kamer is nog geen meerderheid te vinden voor het standpunt van Van Veldhuizen. De regering wil er vooralsnog ook niet aan. Toch is er een kentering te bespeuren, meent de GGZ-directeur: ,,Het kabinet heeft in 2004 namelijk de BOPZ al ‘gerepareerd’. Het artikel dat een patiënt op een afdeling van een psychiatrische instelling alleen gedwongen kan worden tot het innemen van medicijnen als hij een ‘ernstig gevaar’ vormt, is versoepeld. Het woordje ernstig is geschrapt. ,,En de regering overweegt nu een volgende reparatie. Dat gaat over de bepaling dat een patiënt akkoord moet zijn met het behandelplan, voordat je buiten het ziekenhuis dwang kunt toepassen. Ook daar zoekt het kabinet nu naar een ruimere formulering.” Van Veldhuizen cs. gaan toch verder met hun inspanningen een nieuwe wet te krijgen: ,,Wetgeving die veel meer moet uitgaan van de behandeling dan de opsluiting van mensen.”
