Hongerwinter heeft sporen nagelaten op genetisch materiaal

Voor het eerst hebben wetenschappers aangetoond dat de omstandigheden in de baarmoeder levenslang veranderingen in het genetisch materiaal teweeg kunnen brengen. Bij zestigers die tijdens de Hongerwinter zijn verwekt vonden zij een andere moleculaire afstelling van een gen dat de groei beïnvloedt. De onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) publiceren hier deze week over in Proceedings of the National Academy of Sciences samen met collega’s van Columbia University.

Tijdens de Hongerwinter (1944-1945) kampte het westen van Nederland met voedseltekort. Nu blijkt dat de geringe voedselinname van de moeders die in die tijd zwanger werden, het genetisch materiaal bij prille embryo’s heeft veranderd. Ruim zestig jaar later is dat nog waarneembaar.

Epigenetische code

Het gaat niet om veranderingen van de genetische code, maar om een andere moleculaire afstelling van die code die vertelt of een gen aan of uit staat. Dit wordt epigenetica genoemd. De epigenetische code bepaalt of een gen ‘aan’ of ‘uit’ staat. Een gen dat ‘uit’ staat, is verpakt in methylmoleculen. De onderzoekers vergeleken de mate van methylering van een stukje DNA, het gen IGF2, van mensen die in de Hongerwinter verwekt zijn, met dat van hun broers en zussen. Ze kozen dit gen omdat het een belangrijke rol speelt tijdens de groei in de baarmoeder.

Zestigers die tijdens de Hongerwinter verwekt waren, hadden minder methylmoleculen op het IGF2-gen dan hun broers en zussen. Voor hongerwinterkinderen die pas tijdens de latere stadia van de zwangerschap te maken hadden gekregen met de voedselschaarste, gold dit niet. Zij hadden bij de geboorte wel een lager gewicht dan hun broers en zussen, maar het IGF2-gen was bij hen niet anders ‘verpakt’. Blijkbaar is de epigenetische code vooral beïnvloedbaar in het prille stadium van de zwangerschap.

 

Zuiniger afgesteld

Prof. dr. Eline Slagboom: “De volgende vraag is of de gevonden epigenetische verandering een ‘litteken’ is op het DNA vanwege het voedselgebrek, of een gerichte aanpassing aan die voedselschaarste.”

Onderzoeker dr. Bas Heijmans: “Epigenetica zou wel eens een mechanisme kunnen zijn waarmee een individu zich snel aanpast aan veranderende omstandigheden. Veranderingen in de DNA-volgorde ontstaan toevallig en het duurt generaties voordat een gunstige mutatie zich verspreidt in de populatie. Dan is zo’n tijdelijke schaarste misschien al lang weer voorbij. Het zou kunnen dat de stofwisseling bij hongerwinterkinderen zuiniger is afgesteld, gestuurd door epigenetische veranderingen”. Dat kan verklaren waarom hongerwinterkinderen vaker te maken krijgen met overgewicht en hart- en vaatziekten.

Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Hartstichting en het Europese onderzoeksnetwerk LifeSpan.

Redactie Medicalfacts/ Janine Budding

https://www.medicalfacts.nl

Ik heb mij gespecialiseerd in interactief nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant kan zijn. Zowel lekennieuws als nieuws specifiek voor zorgverleners en voorschrijvers. Social Media, Womens Health, Patient advocacy, patient empowerment, personalized medicine & Zorg 2.0 en het sociaal domein zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik studeerde fysiotherapie en Health Care bedrijfskunde. Daarnaast ben ik geregistreerd Onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar. Ik heb veel ervaring in diverse functies in de zorg, het sociaal domein en medische-, farmaceutische industrie, nationaal en internationaal. En heb brede medische kennis van de meeste specialismen in de zorg. En van de zorgwetten waaruit de zorg wordt geregeld en gefinancierd. Ik ga jaarlijks naar de meeste toonaangevende medisch congressen in Europa en Amerika om mijn kennis up-to-date te houden en bij te blijven op de laatste ontwikkelingen en innovaties. Momenteel ben doe ik een Master toegepaste psychologie.

De berichten van mij op deze weblog vormen geen afspiegeling van strategie, beleid of richting van een werkgever noch zijn het werkzaamheden van of voor een opdrachtgever of werkgever.