Open brief aan minister Schippers van Volksgezondheid: gezondheidsdenken houdt zorg betaalbaar 20 Juni 2012
Array
Willem Vermeend heeft in zijn hoedanigheid als voorzitter van de Nederlandse Public Health Federatie (NPHF) een open brief geschreven aan de minister vab VWS. Aanleiding vormt de oproep van Minister Schippers van Volksgezondheid Welzijn & Sport van vorige week. In de open brief reageert de NPHF op deze oproep en geeft haar visie op de betaalbaarheid van de zorg.
Edith Schippers nodigt de samenleving uit om een keukentafeldiscussie te starten over de betaalbaarheid in de zorg. Zie http://www.rijksoverheid.nl/
Geachte minister,
Onder de titel ‘De zorg: hoeveel extra is het ons waard?’ heeft u afgelopen week een maatschappelijke discussie gestart over kostenbeheersing in de zorg. Als demissionair minister wilt u geen concrete maatregelen voorstellen, maar u bent wel benieuwd naar de opvattingen en ideeen in de samenleving over manieren om de zorg betaalbaar te houden. Een lovenswaardig initiatief, waar de Nederlandse Public Health Federatie (NPHF) graag op inhaakt. Wat de NPHF betreft, staat de urgentie en noodzaak van kostenbewustzijn in de zorg buiten kijf. Maar de discussie zou niet alleen moeten gaan over welke beleidsopties we moeten kiezen, maar vooral welke inhoudelijke visies op het gezondheidszorgsysteem in de 21ste eeuw daarachter liggen. Onze indruk is dat macro-economische kostenafwegingen domineren en dat beperkt het zicht op andere oplossingsrichtingen. Betaalbare zorg is vooral gebaat met echte hervormingen, gebaseerd op een duidelijke inhoudelijke visie. Het principe van ‘gezondheidsdenken’ zou wat ons betreft leidend moeten zijn, waarbij niet alleen de kosten maar ook de baten worden gewaardeerd.
Gezondheidssector te veel als kostenpost gezien
Naar verwachting zullen de kosten van de gezondheidszorg blijven stijgen, welke maatregelen ons land ook neemt. De samenleving kan dit gegeven beter als vertrekpunt nemen, dan het beschouwen als hét probleem dat we moeten bestrijden. In plaats van min of meer lukraak in de kosten te snijden, kunnen we dan naar slimme manieren gaan zoeken om de baten te optimaliseren. Investeren in preventie loont. Iedere euro die geïnvesteerd wordt in preventie brengt een substantieel rendement voor de samenleving met zich mee. Dat blijkt onder meer uit ‘Een beter Nederland, de gouden eieren van de gezondheidszorg’ van econoom Marc Pomp, waarop het discussiestuk van VWS mede is gebaseerd. In de visie van de minister wordt de gezondheidssector echter alleen als kostenpost gezien. Vanzelfsprekend zijn we het met de minister eens dat efficiency- en doelmatigheidsmaatregelen waar mogelijk moeten worden doorgevoerd. Maar in de Haagse politiek worden de zorguitgaven vooral als een kostenpost beschouwd die de collectieve uitgaven en lastendruk verhoogt en andere uitgaven verdringt.
In deze eenzijdige visie wordt voorbij gegaan aan de belangrijke economische waarde van de zorg.
Die waarde heeft niet alleen betrekking op de bijdrage aan economische groei maar ook aan de werkgelegenheid en innovaties. De vele innovaties  die in de zorgsector tot stand komen leiden tot nieuwe en veelal hoogwaardige banen en leveren tevens een belangrijke bijdrage aan een nog betere kwaliteit van zorg. De zorg wordt  een van de belangrijkste sectoren van onze economie en behoort tot de grootste werkgevers van ons land. Los van de noodzaak tot kostenbeheersing is het gewenst de zorg niet meer alleen te beschouwen als een Haagse kostenpost, maar vooral als een sector die een essentiele bijdrage levert aan de welvaart in ons land.
Extra knoppen om aan te draaien
Momenteel gaat al 13,2 procent van het bruto binnenlands product naar de gezondheidszorg. Als we niet ingrijpen, stelt VWS, kan dit oplopen tot maar liefst 31 procent in 2040. Daarmee is de houdbaarheid van het hele zorgsysteem in gevaar. Op zich is het logisch om goed te kijken naar het kostenaspect. Alleen al omdat solidariteit
– het fundament onder ons zorgstelsel – staat of valt met betaalbaarheid op de langere termijn. In het stuk waarmee VWS het debat nu opent, nodigt de minister ons allemaal uit mee te denken hoe we het beste ‘aan de knoppen’ kunnen draaien om die betaalbaarheid te garanderen. Maar op het dashboard dat de minister ons vervolgens voorhoudt, ontbreken volgens de NPHF nog twee cruciale knoppen. De ene heet ‘preventie’ en de ander ‘optimaliseren inzet van menskracht’.
Van nazorg naar voorzorg
Onder het kopje ‘zorgbehoefte’ schrijft VWS dat we de zorgvraag kunnen beperken door meer zelf of voor elkaar te doen, goed na te denken over welke zorg we wel en niet nodig hebben en minder dingen binnen de zorg te willen oplossen. Daar zijn wij het zeker mee eens. Maar voordat we überhaupt aan de knop ‘zorgbehoefte’ zouden willen draaien, stelt de NPHF voor om eerst een schuifknop ‘preventie’ toe te voegen. In de keuzeopties die VWS voorlegt, ontbreekt namelijk de cruciale beweging van nazorg naar voorzorg. Wat ons betreft zetten we de ‘voorzorgschuif’ verder open. Het zorgstelsel is alleen toekomstbestendig in te richten, wanneer het gehele systeem naar de voorkant van gezondheidsproblemen opschuift. We moeten met andere woorden het huidige ‘ziektezorgsysteem’ ombouwen tot een heus ‘gezondheidszorgsysteem’. De grondhouding daarbij is gezondheidsdenken: niet het repareren van gezondheidsschade staat centraal, maar het zo gezond mogelijk houden van mensen. Dat is een reeel perspectief.
Zo’n 50 procent van de ziektelast is immers vermijdbaar én we hebben de expertise (preventie en gezondheidsbevordering) beschikbaar. Bovenal hebben we de beweging naar de voorkant van gezondheidsproblemen al ingezet.
Denk bijvoorbeeld aan de toepassing van slimme internetoplossingen (=E-health), de concentratie van zorg, en de verschuiving van ziekenhuiszorg naar huisartsenzorg.
De beweging naar de voorkant, die zich in onze maatschappij breed manifesteert, lijkt op het eerste gezicht kostenverhogend (extra uitgaven voor preventie) maar is dat niet. Bewegen naar de voorkant van problemen gaat gepaard met een vitalere bevolking, innovatie, creativiteit en nieuwe werkwijzen. Dat levert uiteindelijk een veel beter rendement op, ook macro-economisch.
Van specialisten naar generalisten
In het discussiestuk wijst VWS terecht op de groeiende problematiek van chronische aandoeningen. Het is een belangrijke verklaring voor de almaar stijgende zorgkosten. Maar wie preciezer kijkt, weet dat het vooral gaat om de zorg voor mensen met multimorbiditeit (een combinatie van aandoeningen bij één persoon) waar de extra kosten worden gemaakt. Wat de NPHF betreft is het een misser dat de knop ‘efficiente zorgverlening’ als belangrijkste toelichting meekrijgt dat we meer moeten doen tegen hetzelfde geld. Het gevaar is dat de oplossingen dan blijven steken in bedrijfsmatige concepten als geïntegreerde zorg en logistiek management. Wij zouden liever draaien aan een knop ‘optimaliseren inzet van menskracht’. Waar nu voor elke aandoening een aparte specialist aan het werk is, kunnen we beter de mensen anders gaan opleiden en inzetten zodat er ‘multimorbiditeits-generalisten’ komen die meer preventief, persoonsgericht en coachend denken en handelen. De potentiele efficiencywinst in termen van arbeidsproductiviteit is enorm.
Echt hervormen levert meer op
Wij pleiten dus voor gericht investeren vanuit een inhoudelijke visie op de zorg voor de gezondheid. Echt hervormen – dus bewegen van ziektezorg naar gezondheidszorg – impliceert een afgewogen mix van marktprikkels, overheidssturing en (professionele) zelfregulering, uitgaande van het principe van gezondheidsdenken. Dit plaatst de discussie over betaalbare zorg in een ander, breder inhoudelijk perspectief en maakt de mogelijkheden én verantwoordelijkheden van burgers tot het startpunt van een reeel debat over ieders bijdrage. Gezondheid wordt zo een verantwoordelijkheid van iedereen: rijk, gemeenten, maatschappelijke organisaties, professionals én individuen. Het resultaat is betere zorg met een hogere opbrengst.
Willem Vermeend, voorzitter van de Nederlandse Public Health Federatie
