Chirurgische zorg moet ingrijpend veranderen
Array“Geen toys for the boys meer.”
Patiënten die een operatie moeten ondergaan, zijn vaak weken bezig met het zorgtraject. Dat kan beduidend korter, stelt Hein Gooszen, hoogleraar Academisering van operatieve processen bij het UMC St Radboud. Zijn toekomstdroom: kankerbehandeling in één dag. Volgens Maroeska Rovers, hoogleraar Evidence Based Surgery in Nijmegen, moeten we de effectiviteit van chirurgische behandelingen en technieken beter onderzoeken. Een nieuw geneesmiddel wordt altijd eerst getest bij gezonde vrijwilligers voor het op de markt komt, maar een nieuwe chirurgische vinding wordt nog steeds via trial and error geïntroduceerd. “Op zijn minst opmerkelijk”, vindt Rovers. Beide hoogleraren houden op 28 februari een dubbeloratie in Concertgebouw De Vereeniging.
Als we de chirurgische zorg op een andere manier inrichten, krijgt de patiënt kwalitatief betere zorg. Dat is de belangrijkste boodschap van prof. dr. Hein Gooszen, die hij toelicht in zijn oratie ‘De OK als academische afdeling’. Gooszen is sinds maart 2012 hoogleraar Academisering van operatieve processen bij het UMC St Radboud. De leerstoel is uniek in Nederland en zelfs een wereldprimeur.
In het nieuwe OK-complex van het UMC St Radboud worden vier (van de 25) operatiekamers (OK’s) ingericht als ‘broedplaats’ van innovatie in de zorg. “In deze hypermoderne interventiekamers brengen we alle denkbare apparaten – MRI, CT-scan, weefselscanners, 4D-echografie, bestralingsapparatuur, etc. – en alle bijbehorende expertise – zoals patiënt, dokter, onderzoeker, student, ingenieur, verzekeraar, bedrijfsleven en MKB – bij elkaar”, schetst Gooszen. “Alles, maar dan ook alles is bespreekbaar. Elk idee, elke drang naar verbetering, elke innovatie, zolang het belang maar in het belang is van de patiënt. Zo bouwen we steen voor steen aan onze toekomstdroom: een aantoonbaar betere, persoonsgerichte gezondheidszorg.”
Kankerbehandeling in één dag
In de operatiekamer van de toekomst wordt de patiënt in één dag volledig behandeld. Neem een operatie vanwege borstkanker. De patiënt wordt onder narcose gebracht, de chirurg verwijdert de tumor, de patholoog onderzoekt ter plekke het weefsel en de radioloog start zonodig acuut met lokale bestraling van het omliggende weefsel. Als de patiënt na afloop de operatiekamer weer verlaat, is de tumor volledig verwijderd. De patiënt hoeft niet langer zeven tot tien dagen in spanning op de uitslag van de weefselkweek te wachten. Bovendien bespaart het veel teleurstelling bij patiënten, als daarna alsnog behandeling nodig blijkt met chemotherapie en/of bestraling om achtergebleven tumorcellen te verwijderen.
Kankerbehandeling in één dag, het klinkt revolutionair. “Als we het voor elkaar krijgen dat de weefseldiagnostiek op de OK honderd procent betrouwbaar is en we ter plekke de volgende behandelstappen kunnen nemen, hebben we iets heel bijzonders in handen”, erkent Gooszen. “Als de patiënt weet dat dokters ter plekke en in overleg met elkaar besluiten nemen, is dat een enorme verbetering van de zorgkwaliteit. Ons concept is uniek in de wereld. Het is fantastisch om daaraan mee te werken.”
Aansprekend concept
Gooszen is ervan overtuigd dat zijn toekomstdroom binnen afzienbare termijn haalbaar is. “In bescheiden omvang duurt het zo’n twee jaar, maar in zijn volle omvang een jaar of vijf – zeker als je de robotica eraan koppelt. Dan heb ik het dus over diagnostiek op de OK binnen één dag, plus de driedimensionale controle en behandeling. Alle betrokken onderdelen bestaan immers al, maar de koppeling ertussen is nieuw.”
Zo’n ‘paradigmashift’ gebeurt niet van de ene op de andere dag, realiseert Gooszen zich terdege. “Het plan is ambitieus en het zal ons nog de nodige hoofdbrekens kosten om alle agenda’s op elkaar af te stemmen. De snijdende specialismen zijn nogal verkokerd; de ene chirurg weet vaak niet wat de andere doet. Maar het concept is ontzettend aansprekend en kwaliteit is de noemer waaronder elke dokter meegaat. Ik heb er vertrouwen in. Alleen al het feit dat je niet meer hoeft te kiezen voor second-best behandelopties bespaart veel teleurstelling bij patiënten.”
Het beste voor de patiënt
De chirurgische zorg kan en moet doelmatiger, vindt ook Maroeska Rovers. Met meer zorg op maat, meer oog voor kwaliteit, voor het ‘kostenplaatje’ en voor de patiënt als individu. Rovers is sinds april 2012 hoogleraar Evidence Based Surgery bij het UMC St Radboud. Zij doet wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van nieuwe chirurgische ingrepen.
“Het probleem is dat de effectiviteit van chirurgische procedures en technieken veelal niet is onderzocht. We weten dus niet wat echt beter is en voor wie. Iedere dokter, elke chirurg denkt dat hij echt de beste behandeling verricht, maar hij kent het alternatief niet en de vergelijking tussen die twee al helemaal niet. Daar wringt de schoen.”
Er zijn schattingen dat voor slechts 25 tot 50 procent van de chirurgische ingrepen wereldwijd een vergelijkend onderzoek is gedaan. Daar ligt dus een belangrijke taak voor de evidence based surgery. “Wij gaan op zoek naar het best beschikbare bewijs om een weloverwogen keuze te kunnen maken voor de behandeling van individuele patiënten”, zegt Rovers in haar oratie ‘Het mes dat bindt’.
Europese regels, betaalbare zorg
Rovers wil een belangrijke bijdrage leveren aan het verbeteren van de chirurgische zorg. Als het aan haar ligt, worden in de toekomst alleen nog patiëntgerichte, effectieve en doelmatige ingrepen verricht. “Dat kan alleen via Europese regulering, anders gaat iedereen straks naar Duitsland of België om een ingreep te laten verrichten. Het hoeft niet zo streng te zijn als bij geneesmiddelen, want daar werkt de regelgeving soms belemmerend. Maar fabrikanten en leveranciers zouden moeten kunnen aantonen dat hun nieuwe techniek of apparaat ook echt beter is voor de patiënt en voor de maatschappij. Dat is nodig om de zorg betaalbaar te houden.”
Maar ook zonder Europese regulering hoopt zij dat mensen hun verantwoordelijkheid nemen. “Er wordt vaak met een beschuldigend vingertje naar Keel, Neus- en Oorartsen gewezen vanwege de discussie over het onnodig verwijderen van neus- en keelamandelen. Maar zij hebben als een van de eerste beroepsgroepen in Nederland hun eigen handelen onderzocht. Daarmee lopen zij voorop. Ik hoop dat andere klinische specialismen hun voorbeeld zullen volgen.”
No more toys for boys
Technologische hoogstandjes moeten en mogen in de toekomst geen ‘toys for boys’ meer zijn. “We moeten niet meer alle apparatuur neerzetten in de OK, maar eerst onderzoeken of iets ook echt werkt. Ik zou graag willen dat wij een proeftuin worden met onze vier nieuwe state-of-the-art OK’s en samen met de leveranciers gaan kijken of nieuwe apparatuur ook echt werkt.”
Het onderzoek zal grotendeels plaatsvinden binnen een samenwerkingsverband tussen het UMC St Radboud, de technische universiteiten van Eindhoven en Twente en diverse industriële partners. De nieuwe operatiekamers moeten een chirurgisch field lab voor Nederland en daarbuiten worden, waarin chirurgische innovaties worden ontwikkeld en getest op effectiviteit volgens de principes van evidence based surgery.
Niet zonder elkaar
Er is een duidelijke link tussen beide leeropdrachten. “Deze leerstoelen zijn samen verzonnen”, weet Gooszen. “Ik ben uit Utrecht naar Nijmegen gekomen en heb meteen gezegd dat ik iemand als Rovers naast mij wilde hebben. Wij zitten nu veel dichter bij elkaar, op dezelfde afdeling en met dezelfde mensen. Zo raken de epidemiologen thuis in de chirurgische denktrant en wij leren van Maroeska’s wetenschappelijke aanpak en manier van denken. ‘Even aan de statisticus laten zien’, zoals nu vaak klinkt in de wandelgangen, wordt verleden tijd.”
“Wij kunnen niet zonder elkaar”, beaamt ook Rovers. “Als epidemioloog heb ik de chirurg nodig, want ik opereer zelf niet. De chirurg is op zijn beurt niet getraind in onderzoek, dus die heeft ons nodig om de effectiviteit van chirurgische ingrepen te onderzoeken.”
Beiden zien Nederland als een uitstekende broedplaats voor zorginnovatie. “Nederland is klein en compact, onze gezondheidszorg is goed georganiseerd en we kennen elkaar allemaal. Wij zijn bij uitstek het land om hierin het voortouw te nemen.”
Dubbeloratie prof. dr. Hein Gooszen en prof. dr. Maroeska Rovers
