Onderzoek liefdesverdriet om depressie te begrijpen
ArrayVrouwen en mannen hebben evenveel liefdesverdriet na een verbroken relatie, maar verwerken dat verschillend. En: toetjes kunnen helpen om negatieve emoties – zoals bij liefdesverdriet – om te buigen. Eigenlijk is het ‘bijvangst’ in zijn onderzoek in de hersenen naar chronische stress, maar de belangstelling van het grote publiek is enorm. Hoogleraar neurobiologie en psychiatric disorders Gert ter Horst van het UMCG raakt de titel ‘Doctor Love’ nooit meer kwijt.
Ter Horst wil weten hoe een gezond brein verandert in een ziek brein onder invloed van stress. Daarvoor kijkt hij al jaren met neurobiologische methoden naar stress-gerelateerde veranderingen in de hersenen van ratten en muizen. 
Dat leverde mooie conclusies op, bijvoorbeeld dat mannelijke en vrouwelijke proefdieren verschillend reageren op blootstelling aan langdurige stress. De hersenactiviteit bij mannetjes ratten gaat omhoog na chronische stress, maar bij vrouwtjes neemt deze juist af. Hoe zou het zitten bij mensen? “Daarvoor zou ik mensen moeten blootstellen aan langdurige stress maar dat wil je niemand aandoen”, zegt Ter Horst. Studenten die onderzoek wilden doen naar verliefdheid brachten hem op het idee om liefdesverdriet te nemen als model voor langdurige stress. “Mensen met een relatie hebben in principe een gezond brein. Wanneer de relatie wordt verbroken, komen ze in een periode van stress. En niet zo’n klein beetje ook. Bij veel mensen zo duurt de verwerking van een verbroken relatie minimaal zes maanden. Dat was precies wat ik zocht.”
Knik-moment
De studenten van Ter Horst participeren in een onderzoek bij 74 mensen met een verbroken relatie en 72 deelnemers die ‘happy in love’ zijn. “We gebruiken vragenlijsten en maken ook hersenscans met de fMRI waarbij we de proefpersonen confronteren met foto’s van de partner of de ex. In het vrouwenbrein zien we meer effecten van stress die gerelateerd zijn aan de ex-partner dan bij mannen. Het doel is nu om mensen met liefdesverdriet in de tijd te volgen. We willen ze onderverdelen in een groep die herstel toont en een groep waarin de negatieve emoties blijven, en we willen de breinen van die twee groepen vergelijken. We hebben speciale belangstelling voor de verschillen in hersenfuncties op het moment dat de negatieve stemming begint te verbeteren en dan met name bij de groep die herstel toont. Wat gebeurt daar en waarom? De knik in het beloop van de stemming biedt belangrijke informatie over de betrokken hersensystemen en leert ons wat je kunt doen om een depressie te voorkomen.”
Toetjes als medicijn
Verbanden tussen de stemmingsvragenlijsten en hersenactiviteit bij mensen met liefdesverdriet laten zien dat de insula mogelijk een kritische rol speelt bij de verwerking van liefdesverdriet. In dit deel van de hersenen zetelt de pijnverwerking, zowel fysieke als psychologische pijn, maar ook de smaakverwerking. En dat is een ander onderzoeksgebied dat de warme interesse heeft van Ter Horst, die ook projectleider is van een studie van het Top Instituut Food and Nutrition. Een studente uit Wageningen onderzocht met vragenlijsten het eetgedrag van mensen met liefdesverdriet. Gaan ze anders eten en wat eten ze dan? Komen ze aan of verliezen ze gewicht? “We zetten deze vragenlijst op internet en hadden zomaar bijna tweehonderd deelnemers. We hebben deze mensen een stemmingsvragenlijst laten invullen en gekeken naar man-vrouwverschillen, waren ze verliefd of hadden ze een stabiele relatie, hadden ze al lang liefdesverdriet of nog maar kort. En weet je wat zo grappig is? Mensen met liefdesverdriet bleken meer toetjes te eten. Ik zou heel graag willen weten wat het effect van ‘gemodificeerde’ toetjes is op de activiteit van de insula: kunnen we door gebruik te maken van deze voorkeur voor toetjes ervoor zorgen dat we de activiteit van de insula bij mensen met liefdesverdriet op een niveau krijgen? Kortgezegd: kunnen toetjes de negatieve stemming laten omslaan zodat de knik richting depressie niet ontstaat? Toetjes als mogelijk medicijn tegen een stemmingsstoornis. Prachtig toch: ‘food and mood’!”
Mannen en vrouwen
De man-vrouw verschillen die Ter Horst en zijn studenten constateren, laten zich het mooist illustreren aan de hand van de soap Divorce van RTL4, over de scheidingen van drie echtparen. “Die mannen hebben de tijd van hun leven. Ze denken: het is eindelijk afgelopen met dat gezeur, de tijd van feesten is aangebroken, de ene vrouw na de andere belandt bij hen in bed, het kan niet op. En dan die vrouwen: een groot drama. Hoe moet het met het huis, de kinderen, de financiën? Dat soort patronen zien wij ook bij onze proefpersonen, maar de hersenscans liegen niet: dan zie je toch dat de mannen stiekem evenveel verdriet hebben als de vrouwen.” Net als in de serie zien we in ons onderzoek dat na een aantal maanden de toestand verandert, vervolgt Ter Horst. “Die van de vrouwen is gestabiliseerd, ze komen weer op de rails. Voor de mannen komen de negatieve emoties pas later.”
Ter Horst wil dit graag diepgravend onderzoeken, met grotere groepen deelnemers en flink wat promovendi en postdoc’s. “Wat we nu gevonden hebben is gebaseerd op slechts één waarneming in de tijd. Voor echt hard wetenschappelijk bewijs is langdurig onderzoek nodig en liefdesverdriet leent zich daar uitstekend voor. Proefpersonen zijn ruim voorhanden.”
Bron: UMCG
