Afscheid prof. Ad Vingerhoets: De bindende kracht van de traan
ArrayHuilen, wenen, grienen, snikken, janken. Op 8 november houdt Ad Vingerhoets, hoogleraar Emoties en Welbevinden aan de Tilburg School of Social and Behavioral Sciences, zijn afscheidsrede over De bindende kracht van de traan. Huilen is hèt onderzoeksthema waar Vingerhoets furore mee maakte. Op dit terrein is hij een van ’s werelds meest in het oog springende onderzoekers. Dit unieke menselijke fenomeen – dieren huilen niet emotioneel – was/is het stiefkindje van de wetenschap, aldus Ad.
Huilen verbindt
Ad Vingerhoets (1953) onderzocht wat de functie van huilen is (bij baby’s, bij volwassenen), waarom de een meer huilt dan de ander, welk effect het heeft op de huiler zelf en hoe het anderen beïnvloedt. Ja, huilen verbindt en is van belang voor ons sociale functioneren. Ook, waarover huilen we (rampspoed, verdriet, pijn maar ook geluk, muziek, humor) en wanneer (vooral tussen 18 en 23 uur), en is dat universeel (deels cultuurgebonden)? Verder vroeg hij zich af of huilen iets zegt over de mate van empathie en iemands morele ontwikkeling.
Lucht huilen op?
Wat zijn precies de effecten op de huiler zelf en op anderen? Aangenomen wordt dat huilen oplucht, maar Vingerhoets ontdekte dat die aanname wel wat nuance behoeft. Uit eigen onderzoek bleek dat dat maar voor eenderde tot de helft van de respondenten opging. De rest voelde zich niet beter of zelfs slechter, bijv. na het kijken naar een emotionele film. Een betere vraag dan: voor wie en wanneer lucht huilen op? Zo werkt huilen bij mensen die depressief of angstig zijn zelden positief. Ook in geval van oncontroleerbare situaties (bijv. een sterfgeval) is de kans dat we ons beter voelen na een huilbui kleiner dan wanneer we huilen om een controleerbare situatie (bijv. een conflict). Verder is de reactie van anderen van belang. Is er begrip of troost dan voelt de huiler zich meestal beter daarna. Maar wordt de ander boos of wordt de huiler uitgelachen, dan is schaamte mogelijk het gevolg en de opluchting gering.
Negatieve en positieve tranen
Negatieve tranen worden vooral in gezelschap van intimi geplengd (gehechtheidsfiguren zoals de partner, moeder, beste vriend(i)n, God) terwijl positieve tranen vooral worden gehuild in gezelschap van grotere groepen, incl. vreemden (denk aan film, theater, humor). Dit wijst er op dat negatieve tranen vooral ingezet worden om een hulpvraag kracht bij te zetten, terwijl positieve tranen meer bedoeld lijken om aan anderen te laten zien dat we geraakt worden door maatschappelijk belangrijke zaken als prestaties, onvoorwaardelijke liefde en kameraadschap, altruïsme, zelfopoffering, en dat we dus goede mensen zijn. Overigens, krokodillentranen, neptranen, bestaan niet, aldus Ad. Er zit altijd een diepere emotie achter, een herinnering, een associatie. En de ui is weer een ander verhaal (chemische reactie).
Fundamenteel onderzoek
Het fundamentele huilonderzoek van Vingerhoets heeft kortom een aantal nieuwe inzichten over de aard van de mens opgeleverd, waardoor we onszelf beter begrijpen. Het heeft ook enkele wijdverbreide ideeën en vooroordelen over huilen weerlegd. Tot slot doet Vingerhoets nog een oproep aan beleidsmakers: zorg dat er voldoende middelen beschikbaar blijven voor dit soort fundamenteel onderzoek.
Bron: Tilburg University
