Simon Stevinpremie voor immunoloog Ton Schumacher
ArrayImmunoloog Ton Schumacher van het Antoni van Leeuwenhoek, tevens hoogleraar immuuntechnologie aan de Universiteit Leiden/LUMC krijgt de Simon Stevinpremie. Dit is samen met de Spinozapremie, waarvan de laureaten tegelijkertijd worden bekendgemaakt, de hoogste wetenschappelijke prijs van Nederland. De Stevinpremie wordt toegekend aan onderzoekers die met hun onderzoek een grote maatschappelijke impact hebben.
Fundamentele basisvoorwaarden
Ton Schumacher ontrafelde een van de fundamentele basisvoorwaarden voor immuuntherapie tegen kanker, werkt nauw samen met klinische onderzoekers om immuuntherapie naar de patiënt te brengen en zette een aantal spin-off bedrijfjes op om te zorgen dat de therapieën die hij bedenkt er ook echt komen. Schumacher is ook aangesloten bij Oncode, het virtuele Nederlandse instituut voor kankeronderzoek.
Hoe werkt het afweersysteem? Dat was de vraag die Ton Schumacher als jonge wetenschapper fascineerde. ‘Oorspronkelijk was mijn drijfveer puur wetenschappelijke nieuwsgierigheid’, zegt hij. Maar in de loop der jaren voelde hij steeds meer de urgentie om iets met die kennis te doen.
Schumacher stelde een fundamentele vraag: hoe weet een T-cel – een witte bloedcel die indringers kan uitschakelen – überhaupt dat hij een tumorcel moet aanvallen? Wat ziet zo’n T-cel aan de tumorcel waardoor hij denkt: dat hoort hier niet thuis?
DNA-schade
Het sleutelwoord bleek DNA-schade, ontdekte Schumacher. Hoe meer DNA-schade, hoe beter de immuunreactie. Kankercellen met veel DNA-schade presenteren eiwitfragmenten op hun oppervlak (de neo-antigenen) die op gezond weefsel afwezig zijn en waardoor T-cellen gealarmeerd worden. Als gevolg van dit proces is er bij veel patiënten een sluimerende afweerreactie tegen de kankercellen aanwezig en deze afweerreactie kan versterkt worden met immuuntherapie. De praktijk heeft Schumacher gelijk gegeven. Vooral de kankersoorten met relatief veel DNA-schade reageren goed op immuuntherapie. Denk aan melanoom (schade door de zon) of longkanker (schade door bijvoorbeeld roken). Daarnaast ontwikkelde Schumacher met zijn groep de technologie om immuunresponsen bij patiënten te meten.
Algoritme bouwen
Met de 2,5 miljoen euro van de Stevinpremie wil Schumacher een algoritme bouwen dat kan voorspellen of een T-cel in staat is om kankercellen te herkennen. ‘Dit soort kennis zouden we kunnen gebruiken om bijvoorbeeld in het bloed van een patiënt te bepalen of er T-cellen zijn die specifiek zijn kankervorm kunnen herkennen.’
Klinische trials
Schumachers habitat is het lab. Maar hij werkt op dagelijkse basis samen met de oncologen in het Antoni van Leeuwenhoek. Samen met klinische onderzoekers John Haanen en Christian Blank zette hij in het Antoni van Leeuwenhoek een serie vernieuwende klinische trials op. ‘Er is een continue flow van informatie over en weer tussen lab en kliniek’, dat zorgt ervoor dat we de behandelingen snel bij de patiënt kunnen krijgen.
Bron: Antoni van Leeuwenhoek
