Miljoenen naar geneeskundige weefselfabriek en digitale infrastructuur voor gezondheidsdata
ArrayNationaal Groeifonds steunt twee grote consortia met wortels in Maastricht
Samenwerkingsverband RegMed XB, dat grotendeels is ontstaan vanuit de Universiteit Maastricht (UM), ontvangt maximaal 56 miljoen euro uit het Nationaal Groeifonds om een pilotfabriek voor regeneratieve geneeskunde te bouwen. Van het totaalbedrag is €23 miljoen meteen toegekend en €33 miljoen onder voorwaarden. Dat heeft het kabinet vorige week besloten.
Ook de alliantie Health RI, die zich richt op een digitale infrastructuur voor gezondheidsdata, komt deels voort uit de UM. Dit project ontvangt maximaal 69 miljoen euro, waarvan €22 miljoen onder voorwaarden en €47 miljoen als reservering. Verder profiteert de AI-hub Brightlands, gevestigd op de Brightlands Smart Service Campus in Heerlen en mede geïnitieerd door de UM, van de maximaal €276 miljoen die uit het Nationaal Groeifonds beschikbaar is gesteld voor de Nederlandse AI Coalitie.
Regeneratieve geneeskunde
RegMed XB is een samenwerkingsverband van onderzoeksinstellingen, overheden, provincies, gezondheidsfondsen en bedrijfsleven in Nederland en Vlaanderen om te komen tot therapieën voor chronische ziekten, op basis van stamcellen, mini-organen, weefsels en slimme (bio)materialen. Regeneratieve geneeskunde richt zich op nieuwe behandelingen die profiteren van het vermogen van het lichaam om beschadigd weefsel zelf te herstellen. Daardoor is levenslange behandeling van symptomen niet meer nodig.
Professor Marianne van der Steen is hoogleraar Entrepreneurship in Healthcare aan de Universiteit Maastricht (UM) en een van de oprichters van RegMed XB. “Wij zijn enorm blij met deze investering. Hiermee kunnen we een infrastructuur opbouwen voor de ontwikkeling van regeneratieve therapieën waarmee patiënten in de toekomst echt geholpen kunnen worden. Op dit moment richt de gezondheidszorg zich vooral op het bestrijden van symptomen, maar wij zetten in op genezing van ziekten als diabetes type 1, nierfalen, artrose en hartfalen. Deze toekenning brengt dat einddoel een grote stap dichterbij.”
Samenwerking in pilotfabriek
Het ontwikkelen van regeneratieve technologieën is complex omdat er gewerkt wordt met levende materialen, zoals cellen en weefsels. Je moet daarom voldoen aan hoge kwaliteitseisen. Daardoor is het proces nu nog zeer arbeidsintensief en niet geautomatiseerd. Met de pilotfabriek wordt het voor verschillende materialen (biomaterialen, stamcellen, microweefsels, macroweefsels) mogelijk deze op grotere schaal te maken. Daarnaast kunnen onderzoekers en startups gebruik maken van deze faciliteiten. De nieuwe faciliteiten in de vier deelnemende regio’s (Eindhoven, Leiden, Maastricht en Utrecht) vormen samen de pilotfabriek. Het onderdeel in Maastricht zal zich gaan toeleggen op de assemblage van microweefsels tot zogenoemde macroweefsels.
Micro- en macroweefsels
“We gaan een geautomatiseerde en betaalbare ‘lopende band’ ontwikkelen voor de productie van grote hoeveelheden micro- en macroweefsels op industriële schaal”, aldus professor Van der Steen. “Daarmee kunnen ook meerdere typen microweefsels worden geproduceerd. Denk aan voorbeeldproducten zoals bot, kraakbeen en eilandjes van Langerhans (voor type 1-diabetes), maar ook kunnen we die weefsels gebruiken voor het testen van regeneratieve therapieën en geneesmiddelen voor de patiënt.”
In Maastricht komt ook een productielijn voor de assemblage van 3D-macroweefsel. Dat zijn functionele stukjes orgaan, welke bij sommige patiënten al kunnen helpen. “Uiteindelijk willen we dit doen met hele organen, waarbij de microweefsels compleet met bloedvaten geassembleerd kunnen worden door middel van geavanceerde technologieën”, kijkt Van der Steen vooruit. “Die technologieën zijn ontwikkeld aan twee belangrijke onderzoeksinstituten van de Universiteit Maastricht, MERLN en CARIM. Hiermee werken we aan échte oplossingen voor aandoeningen als diabetes, nierfalen en hart- en vaatziekten.”
Grote innovatiekracht
De investering in een pilotfabriek draagt niet alleen bij aan de gezondheidszorg. Het is ook een middel om de innovatiekracht van Nederland te vergroten. Ons land is nu al een van de voorlopers op het gebied van regeneratieve geneeskunde. De pilotfabriek zorgt voor een belangrijke impuls in deze opkomende industrie. Voor Provincie Limburg is RegMed XB een prachtig voorbeeld van hoe de innovatiekracht ook in Limburg benut en vergroot wordt. De activiteiten op de Brightlands Maastricht Health Campus zorgen voor een langer leven in gezondheid en dragen bij aan de ambities van het Rijk en de EU op het gebied van geneeskunde. Provincie Limburg, Universiteit Maastricht en het Maastricht UMC+ zijn namens Limburg onderdeel van RegMed XB.
Infrastructuur voor gezondheidsdata
Binnen de gezondheidssector neemt de hoeveelheid data enorm toe, maar vanwege hoofdzakelijk organisatorische redenen zijn gezondheidsdata op dit moment onvoldoende toegankelijk voor onderzoek en innovatie. Grote datasets worden versnipperd beheerd door verschillende zorg- en wetenschapsorganisaties. De huidige coronacrisis laat volgens de beoordelingscommissie die het kabinet adviseerde, goed zien dat een geïntegreerde, nationale infrastructuur voor gezondheidsdata noodzakelijk is.
Het doel van Health RI is dan ook om innovatie in gezondheidssector te stimuleren door data van Nederlandse ziekenhuizen en zorgorganisaties, kennisinstellingen, organisaties in de publieke gezondheid, patiëntenorganisaties, gezondheidsfondsen en bedrijven te standaardiseren en met elkaar te verbinden. “Ik ben supertrots en blij dat wij erkenning hebben gekregen voor het belang van een goede infrastructuur voor gezondheidsdata”, reageert professor André Dekker, hoogleraar Klinische Datawetenschappen in Maastricht en een van de geestelijk vaders van Health RI. “Dit gaat ons de komende jaren voor ons wetenschappelijk onderzoek maar vooral ook voor onze patiënten enorm veel toegevoegde waarde opleveren.”
Personal Health Train
Het team van Dekker stond niet alleen mee aan die wieg van de Health RI-alliantie, maar ontwikkelde ook de Personal Health Train (PHT). Traditioneel gaat het zo: medische gegevens worden verzameld en gekopieerd van de ene naar de andere plek. De PHT komt juist naar de benodigde data toe. Het is een soort ‘trein’ (eigenlijk een zoekopdracht of algoritme) die langs diverse data-stations rijdt om daar informatie te analyseren. Doordat de data bij de bron blijven, houdt de eigenaar altijd de controle over zijn gegevens. In die zin is dit een privacy-vriendelijke manier van het omgaan met medische gegevens. Dekker: “De afgelopen jaren hebben we de PHT ontwikkeld met geld van de Provincie Limburg. Nu kunnen we het concept met dank aan de gelden uit het Nationaal Groeifonds veel breder toepassen.”
Bron: Maastricht University
