Geluidskunstwerk voor staarpatiënt
Array
De oren in het oogziekenhuis
In Het Oogziekenhuis Rotterdam hoort de patient die wacht op een staaroperatie een bijzonder geluidskunstwerk. Een Japanse nachtegaal zingt, er klotsen golfjes in een baai in Schotland en er is ook stilte. Het werk van geluidskunstenaar Cilia Erens dringt zich niet op. Het leidt heel subtiel af.
De hele inrichting van Het Oogziekenhuis Rotterdam, inclusief de museale kunstcollectie, is gericht op vermindering van angst. Alles wat de patient hier ziet, draagt bij tot rust, om te zorgen dat een onderzoek of operatie met zo min mogelijk spanning – lees: angst voor blindheid – tegemoet wordt gezien. Het ziekenhuis gaat heel ver in het geruststellen van patienten en begeleiders, door heldere voorlichting, faciliteiten om operaties live te volgen en bijvoorbeeld de parkeerservice.
Toen de directie van het ziekenhuis werk van Cilia Erens tegenkwam, rees de vraag of ze iets aan de kunstcollectie kon bijdragen. Erens is gespecialiseerd in ‘site specific’ ofwel op ruimten toegespitste geluidskunst. Voor haar opdracht in Het Oogziekenhuis Rotterdam bracht ze enige tijd in het Dagcentrum voor staaroperaties door, nam daar alledaagse geluiden op en besloot uiteindelijk in haar compositie vooral natuurgeluid te gebruiken.
Inmiddels luisteren dagelijks patienten naar dat werk. Het klinkt uit twee kleine speakers die zich, aan een door Erens bedachte armatuur, als ‘oorstel’ op geringe afstand van het hoofd bevinden. Het geluid is zo zacht dat alleen de patient het hoort; daarbovenuit zijn de andere geluiden in de ruimte goed hoorbaar, ook wat de arts of verpleegkundige zegt. Zonder zich op te dringen, klinkt een lieflijke vogelstem, steeds weer anders. Dan weer is het stil of zwelt zacht het gekabbel van golfjes aan met, bijna onhoorbaar, een klingelende koe-bel en een kwakend kikkertje.
Beelden
Bewust is voor deze vorm van geluidskunst gekozen. Door de speciale opnametechniek schept het geluid ruimtelijkheid. Het is zacht, transparant en mengt zich met de omgeving. Het is niet, zoals muziek, gebonden aan smaak. Bovendien heeft muziek ritme, dat tot luisteren dwingt. De natuurlijke geluiden van Cilia Erens laten zich gemakkelijk negeren, maar roepen ook beelden op waarmee je in gedachten kunt afdwalen naar een andere omgeving. Daardoor draagt het werk zeker bij aan ‘angstreductie’. Een voordeel voor de patient én voor de chirurg.
Uit reacties van patienten blijkt dat zij het oorstel als prettig ervaren. De geluiden storen niet, ze wekken hooguit milde verwondering. Directeur Frans Hiddema: ‘Patienten die zenuwachtig zijn, lopen op allerlei manieren meer risico. Hoe minder bang mensen zijn, hoe hoger de tevredenheid. Dat is wetenschappelijk onderzocht. Op de schaal van tevredenheid scoort Het Oogzienhuis Rotterdm een 9,1. In onze filosofie gaan veiligheid en angstreductie voorop. Het werk van Cilia Erens draagt aan dat laatste zeker bij.’
Cilia Erens is geluidskunstenaar. Zij introduceerde de eerste soundwalk in Nederland, in 1987, en werkt vooral met alledaags geluid. Zonder woorden bereiken haar soundwalks en soundscapes diepere lagen, vooral in, wat zij noemt, ‘de hoorbare ruimte’. Eén van haar belangrijkste werken, Silencer, gaat over collectieve stilte. Zie ook www.cilia-erens.nl
