Doel breinelektrode voor Parkinsonpatiënten nu exact te lokaliseren

Diepe hersenstimulatie stopt bij Parkinsonpatienten het trillen van de ledematen. Maar de plaatsing van de stimulatie-elektrode in de hersenen komt heel nauw, anders zijn er vervelende bijwerkingen. Onderzoeker Ellen Brunenberg van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) ontwikkelde daarom een methode om nauwkeurig van buitenaf het juiste onderdeel van de hersensen te lokaliseren: het motorische deel van de subthalamische kern. Ze weet dit magische gebiedje te vinden op een ingenieuze manier: door met MRI de hersenbanen ernaartoe in kaart te brengen. “Als je op een kaart de steden weghaalt, dan kun je nog aan de wegen zien waar de steden liggen”, aldus Brunenberg, die donderdag 8 september promoveert op haar proefschrift getiteld ‘Hitting the right target’.

Diepe hersenstimulatie wordt sinds de jaren tachtig toegepast bij mensen met een ernstige vorm van de ziekte van Parkinson. Deze ongeneeslijke hersenziekte veroorzaakt onder meer het bekende trillen van armen en benen. Bij diepe hersenstimulatie krijgen patienten een elektrode in het brein, in de subthalamische kern, een hersendeel met de afmeting van een cashewnoot. Door de pulsen van de elektrode verdwijnt het trillen nagenoeg. Maar er zijn vaak bijwerkingen, uiteenlopend van geheugenverlies en ongeremd gedrag tot depressie en extreme verslavingsgevoeligheid. Dit komt doordat de pulsen niet alleen het motorische deel van de subthalamische kern prikkelen, maar ook de delen ervan die worden geassocieerd met emoties en denken. Het is daarom belangrijk de elektrode precies in de subthalamische kern te plaatsen, en dan ook nog in het juiste deel ervan. Maar hoe zie je waar dit kleine gebiedje precies zit bij een patient?

Wegen
Brunenberg en haar collega’s hebben een techniek ontwikkeld waarmee voor het eerst de verschillende gebieden van de subthalamische kern niet-invasief in beeld kunnen worden gebracht. Ze gebruikten hiervoor geavanceerde MRI-technieken. “Het is lastig om de kern direct met MRI in beeld te brengen, daarvoor lijkt het te veel op het omliggende hersenweefsel. Maar zoals mijn promotor professor Bart ter Haar Romeny het zegt: als je op een kaart de steden weghaalt, dan kun je nog aan de wegen zien waar de steden zouden moeten liggen.”

Motorisch gebied
Met een paar ingewikkelde trucs kan Brunenberg die wegen zien. Met MRI kun je in beeld brengen langs welke structuren watermoleculen door de hersenen bewegen. Daarmee kun je dus zien hoe de transportvezels tussen de verschillende gebieden lopen: de wegen op de hersenkaart. En die leiden je naar de subthalamische ‘stadskern’. “Uit de verbindingen tussen de subthalamische kern en motorische gebieden elders in de hersenen, kun je afleiden welk gedeelte van de kern het motorische gebied is”, aldus Brunenberg.

Hersenchirurg
Het onderzoek is een belangrijke stap in de richting van een effectievere behandeling van Parkinsonpatienten. Met de nieuwe techniek moet het straks mogelijk zijn om de hersenchirurg voorafgaand aan de operatie te vertellen waar in de hersenen hij de elektrode precies moet implanteren voor een optimaal effect met zo min mogelijk bijwerkingen. Voor het zover is moet echter nog onderzoek gedaan worden met Parkinsonpatienten. “We hebben nu met gezonde vrijwilligers gewerkt. Maar Parkinsonpatienten kun je bijvoorbeeld lastiger stil laten liggen.” En het is nog niet zeker of de hersenen van mensen met Parkinson er op een scan hetzelfde uitzien. Andere onderzoekers aan de TU Eindhoven zijn van plan het onderzoek voort te zetten.

Ellen Brunenber kreeg voor haar onderzoek een NWO Toptalent-subsidie. Het onderzoek deed ze binnen de Biomedical Image Analysis-groep van de TU/e, in samenwerking met de afdeling Neurochirurgie van het Academisch Ziekenhuis Maastricht. Haar promotoren zijn de hoogleraren Bart ter Haar Romeny (TU Eindhoven) en Veerle Visser-Vandewalle (Universiteit Maastricht).

Over Health aan de Technische Universiteit Eindhoven
De Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) is een onderzoeksgedreven en ontwerpgerichte technologie-universiteit, met een sterke internationale orientatie. De universiteit is in 1956 opgericht, en telt zo’n 7200 studenten en 3000 medewerkers. De TU/e richt extra aandacht op maatschappelijke uitdagingen op gebied van Health, Smart Mobility en Energy. In Health werken ongeveer 250 onderzoekers aan gezondheidstechnologie, verspreid over negen faculteiten. De faculteit Biomedische Technologie is zelfs volledig gewijd aan dit onderwerp. Health aan de TU/e bestaat uit de gebieden Smart Environment, Smart Diagnosis en Smart Interventions. Voorbeelden van ontwikkelingen aan de TU/e zijn het gebruik van ultrageluid en MRI om kanker op te sporen en te bestrijden, een babyvriendelijk jasje met onzichtbare sensoren om te vroeg geboren baby’s te bewaken, het kweken van hartkleppen en nierweefsel uit lichaamseigen cellen, en minimaal invasieve robotchirurgie.
Brainport regio Eindhoven mag zich dit jaar de ‘slimste regio van de wereld’ noemen, door de toekenning van de titel Intelligent Community of the Year 2011.

Bron: TU/e

Redactie Medicalfacts/ Janine Budding

Ik heb mij gespecialiseerd in interactief nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant kan zijn. Zowel lekennieuws als nieuws specifiek voor zorgverleners en voorschrijvers. Social Media, Womens Health, Patient advocacy, patient empowerment, personalized medicine & Zorg 2.0 en het sociaal domein zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik studeerde fysiotherapie en Health Care bedrijfskunde. Daarnaast ben ik geregistreerd Onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar. Ik heb veel ervaring in diverse functies in de zorg, het sociaal domein en medische-, farmaceutische industrie, nationaal en internationaal. En heb brede medische kennis van de meeste specialismen in de zorg. En van de zorgwetten waaruit de zorg wordt geregeld en gefinancierd. Ik ga jaarlijks naar de meeste toonaangevende medisch congressen in Europa en Amerika om mijn kennis up-to-date te houden en bij te blijven op de laatste ontwikkelingen en innovaties. Momenteel ben doe ik een Master toegepaste psychologie.

De berichten van mij op deze weblog vormen geen afspiegeling van strategie, beleid of richting van een werkgever noch zijn het werkzaamheden van of voor een opdrachtgever of werkgever.

Recente artikelen