Scoringsdrift wint bij ‘Friso’ van beroepsgeheim

Auteur: Kees-Jan Dijkstra
Media en medici, twee beroepsgroepen waar iedereen een mening over heeft. Zeker als het onderwerp de 2e zoon van koningin Beatrix betreft die tijdens het skien ernstig gewond raakt. Nu de storm is geluwd, blikken we terug op een mediahype waarin twee fundamentele rechten -privacy versus informatie- hard in botsing kwamen. Nieuw licht op een hype die miljoenen mensen bezighoudt.

Vanzelfsprekend doken media uit heel Europa op in de Oostenrijke sneeuw. Een prins die tijdens het skien door een lawine levensgevaarlijk gewond raakt is nieuws met een hoofdletter N. Dat behoeft geen uitleg. Iedereen wilde weten wat er is gebeurd met Johan Friso, die onder de sneeuw werd gevonden en in allerijl naar een ziekenhuis in Innsbruck werd gevlogen. Journalisten stonden dagenlang voor het Landeskrankenhaus. Het volk moest geïnformeerd worden, het veelbesproken recht op informatie(voorziening) klonk veelvuldig.

Levensgevaar
Nieuws was er niet te halen, de Rijksvoorlichtingsdienst herhaalde dagenlang dat de in coma gehouden prins “stabiel maar niet buiten levensgevaar is”. Een opvallende woordkeus. Normale mensen verkeren na een ernstig ongeluk  ‘in levensgevaar’, blauw bloed is dan ‘niet buiten levensgevaar’.
Ondertussen gonsde het in de (inter)nationale media van de geruchten. Een lokale Oostenrijkse krant wist al snel te melden dat de prins hersendood was omdat hij te lang zonder zuurstof onder de sneeuw zou hebben gelegen. Andere media spreken over een hartstilstand en/of een schedelbasisfractuur.

Niemand weet het zeker, de behandelende artsen houden de kaken stijf op elkaar. Een dag na het ongeluk komt kwaliteitskrant NRC met een opvallend voorpaginaverhaal. Geen 1-kolommer maar een ronkende reportage vanuit hét ziekenhuis. Dat moet belangrijk nieuws zijn! Anders zou de eindredactie het wel bescheidener brengen. De inhoud is afkomstig van een bejaarde neurochirurg, opgeschreven door zijn lieftallige eega tevens NRC-redactrice, die toevallig in Innsbruck waren. Toen de redactrice door haar zus werd gebeld over het trieste nieuws van Johan Friso, vertrokken de twee met piepende winterbanden naar het bewuste ziekenhuis in Innsbruck. The rest is history.

Pijnlijke hype
Wat volgde was een heftige hype. Iedereen heeft een mening over de ‘schandalige schending van de privacy’ van de zwaargewonde koninklijke patient in de kwaliteitskrant.  Het is een atypische hype: normale hypes kenmerken zich door een plotselinge nieuwspiek die net zo plotseling weer stilvalt. Daar is in dit geval geen sprake van: dagelijks druppelen nog nieuwe feiten binnen die de zaak voor direct betrokkenen des te pijnlijker maakt.

Deze mediahype lijkt me verplichte kost voor iedere student journalistiek en mediastudies. Waarom? Omdat het geen zwart-wit zaak is, maar een fascinerend fenomeen dat meerdere lagen kent. Laten we er een paar analyseren die in alle publiciteit nog nauwelijks aan bod zijn gekomen:
Ten eerste: de hoofdpersoon is een prins -geen lid van het Koninklijk Huis, remember ‘Mabelgate’, Charlie en Peter R- die voor vervelende persmuskieten wordt afgeschermd door de Rijksvoorlichtingsdienst. Laat dat nou voor veel media de natuurlijke vijand zijn. Een dergelijk oldskool-instantie die in een 24/7 informatietijdperk met 2 regelige communiqués komt, werkt op de zenuwen van mediamensen. Het besloten bastion wordt niet voor niets al jaren de Rijksvoorliegdienst genoemd.

Medisch bulletin
De uit de school klappende neurochirurg -op Twitter spottend ‘dr. Tul-lekken’ genoemd- kwam na de ontstane ophef met dat (gelegenheids)argument. Volgens Tulleken was het probleem niet zozeer schending van het beroepsgeheim maar vooral de RVD, die kennelijk de behoefte had om medische informatie over Friso zo ver mogelijk weg te houden van miljoenen meelevende burgers. “Waarom niet elk uur een medisch bulletin over de toestand van de prins?” vroeg de chirurg zich hardop af bij Pauw & Witteman.
Dat het medisch beroepsgeheim in de praktijk vooral een zwijgplicht is en dat veel collega-artsen zich hadden gestoord aan Tullekens gedrag, wimpelde de neurochirurg lachend weg.  In de Volkskrant ging hij nog een stapje verder, door zijn verbale middelvinger op te steken: “Natuurlijk wist ik dat ik een grens overschreed, ik ben 71.”

Opwindende scoops
Nu we het over grenzen hebben, en gezien de storm van kritiek die de NRC de afgelopen week over zich heen kreeg die de Vlaamse hoofdredacteur “deemoedig het hoofd deed buigen”. En ondanks de zelfingenomen tv-optredens waarin ze geen greintje berouw toont, moet het toch opnemen voor de ‘zeer ervaren’ NRC-verslaggever.
Waarom? Welnu, dat zal ik uitleggen. Het betreft een fysieke verklaring die ik nog nergens ben tegengekomen. Als journalist droom je van scoops waar iedereen over praat, verhalen die de samenleving raken en een hoog soortelijk gewicht hebben. Dat overkomt je niet zo vaak in je loopbaan, en gezien de triomfantelijkheid van Tulleken & Koelewijn op televisie, waarschijnlijk hoogst zelden.

Een radio-collega vroeg Koelewijn in Innsbruck waarom ze de privacy van de prins had geschonden.  Dit was haar antwoord: ”Wees blij dat we het rondvertellen. In een hoop andere beschaafde landen zou dit soort informatie meteen naar buiten worden gebracht. Het probleem is, ik citeer mijn man, de Rijksvoorlichtingsdienst die er blijkbaar tussen wil gaan zitten.”

Scoringsdrift
De homo sapiens is behept met oerdriften. We moeten eten, drinken en sexen. Daar kunnen we niks aan doen, dat is al het geval sinds we op twee benen gingen voortbewegen. We willen ook graag scoren, dat zorgt voor status en aanzien in de groep, en dat geeft een superieur gevoel. Daar komt bij dat een scoop opwindend is, zeg maar gerust geil.
Op de dag dat je scoop met de wereld wordt gedeeld, zweef je door de stad.  Ik spreek als ervaringsdeskundige. Oplichters die gearresteerd worden na jouw berichtgeving, een pedofiel die alles bekent omdat hij na jouw artikel geen kant meer op kan, een directeur die moet opstappen na een interview van jouw hand. Het waren heerlijke momenten! Ok, nog eentje dan, in de categorie supergeil: een minister die door jouw scoop op het matje wordt geroepen en door het stof moet. Elke nieuwsjager weet in zijn hart -hoewel ie het waarschijnlijk zal ontkennen- daar kan geen sex tegenop..

Maar ja, lichamelijke bevreding als excuus voor privacyschending van een zwaargewond lid van de beroemdste familie van Nederland? Dat scoort natuurlijk niet lekker.  Dát toegeven zou Jannetje haar kop kunnen kosten, en NRC nog veel meer abonnees. Dus wordt er gedraaid en gespind bij het leven, en worden fouten nog steeds als feiten gepresenteerd.

Niemand gelooft ons
Nu we een week verder zijn en de hele wereld weet dat er geen enkel positief nieuws was voor Friso en zijn familie -wat de gelauwerde neurochirurg als verklaring gaf voor de schending van zijn beroepsgeheim- wordt het pijnlijk.  Omdat er nog dagelijks nieuwe feiten boven water komen, nam het roemruchte onderzoeksprogramma RTL Boulevard contact op met de NRC-journaliste -hoor & wederhoor- maar die voelde zich niet geroepen inhoudelijk te reageren. “Het maakt toch niet uit wat we zeggen, niemand gelooft ons. Ondertussen worden we met de dood bedreigd. Ik vraag me af of we volgende week niet gelyncht zijn”, aldus nuchtere Jannetje in een schriftelijke reactie.

Een bron is geen bron
Tijdens mijn journalistieke opleiding werden er 2 principes ingeramd: ’1 bron is geen bron’ & ‘hoor en wederhoor’.  Dat weet Jannetje, dat weet Peter Santegoeds -zoals columnist Youp zijn baas vorig weekend noemde. In dit geval ook nog een discutabele bron; haar eigen man die iets uit de 2e/3e hand verneemt, van een arts die geen deel uitmaakt van het behandelteam en die nu zelfs ontkent de NRC-verslaggeefster te hebben geïnformeerd over Friso, maar alleen in algemene zin over lawineslachtoffers te hebben gesproken. De enige bron in het artikel, Claudius Thomé, ontkent in alle toonaarden patientinformatie over de prins te hebben gelekt. Dergelijke schending van het beroepsgeheim is in Oostenrijk reden voor ontslag, laat een woordvoerder van het krankenhuis fijntjes weten.

Hetze
Voor spijt en berouw is geen plaats bij het veelbesproken echtpaar. De reporter en haar chirurg zijn slachtoffer van een hetze. De zelfverkozen slachtofferrol luidt de volgende fase in van deze mediahype. Lees het blog van Jannetje waarin ze zichzelf troost ”in deze barre tijd” en haar vader erbij sleept. Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Bron: Deze blog is eerder geplaatst op Onthypen

kees-jan dijkstra (@KeesJD)

(Eind)redacteur | founder @OnthypenNL31 | ex-krantenman | social media research | verwonderaar | nieuwsjunk | sporter | liefhebber |

Amsterdam · http://onthypen.n

Gastblog