Ontstaansmechanisme van melanomen opgehelderd
Array
Hoewel een moedervlek soms kan uitgroeien tot melanoom, een agressieve vorm van huidkanker, is tot nu toe onduidelijk hoe dat gebeurt. Een onderzoeksteam onder leiding van Prof. Daniel Peeper van het Nederlands Kanker Instituut–Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis en Prof. Wolter Mooi van het VU medisch centrum heeft nu een belangrijk ontstaansmechanisme van melanomen ontrafeld. Dit onderzoek, dat mede is gefinancierd door de Koningin Wilhelmina Onderzoeksprijs van KWF Kankerbestrijding aan deze onderzoekers en door NWO, wordt op 1 mei gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Genes & Development.
Moedervlekken zijn opeenhopingen van pigment-producerende cellen (melanocyten) in de huid. Deze cellen beschermen ons tegen de schadelijke invloed van ultraviolette straling. Van moedervlekken is bekend dat ze een kenmerkende beschadiging (mutatie) aan het oncogen BRAF hebben. Desondanks verkeren de meeste decennia lang in een stabiele, niet-groeiende staat. In 2005 had dit onderzoeksteam al ontdekt dat zogeheten tumor suppressor-eiwitten als noodrem fungeren en ervoor zorgen dat moedervlekken in de slaapstand gaan, senescence genoemd.
Maar in sommige gevallen kan een moedervlek veranderen en zich ontwikkelen tot een melanoom. Lang was onduidelijk hoe dat proces verloopt. De onderzoekers veronderstelden dat een defect in één van de tumor suppressors hierbij betrokken was. Daartoe bestudeerden ze melanomen die omgeven waren door groepjes moedervlekcellen. Eerst toonden ze aan dat zowel de goedaardige moedervlekcellen als de kwaadaardige melanoomcellen dezelfde specifieke BRAF-mutatie hadden. Vervolgens bekeken ze de tumor suppressor PTEN, die vaak gemuteerd is in melanomen. Het bleek dat er hoge niveaus van PTEN waren in de moedervlekken, maar dat die verloren waren gegaan in de melanomen. In gekweekte moedervlekcellen zagen de onderzoekers dat na een verlies van PTEN het senescence programma defect raakte: de cellen bleven nu doorgroeien.
Toen konden we de puzzelstukjes op hun plaats leggen. Door mutatie van het BRAF-gen ontstaat een moedervlek. De PTEN-tumor suppressor zorgt er vervolgens voor dat de cellen senescence ondergaan. Maar een tweede mutatie, nu in het PTEN-gen, maakt het senescence mechanisme onklaar, zodat moedervlekcellen zich weer gaan delenâ€, aldus Peeper. In het laboratorium kon het team met specifieke remmers gekweekte melanoomcellen weer senescence laten ondergaan.
De onderzoekers denken dat voor de vorming van een melanoom nog meer mutaties nodig zijn en zetten daar momenteel geavanceerde DNA-analysetechnieken voor in. De vindingen bieden mogelijk ook aanknopingspunten voor de verbetering van diagnostiek: er wordt nu onderzocht of het PTEN-eiwit kan worden gebruikt om bij probleemgevallen nauwkeuriger onderscheid te maken tussen moedervlek en melanoom.
Bron: NKI-AVI
