Kankertests voor particulieren; niet zo zwart-wit als het lijkt

Vroeger ging je naar de dokter als je ziek was. De dokter deed vervolgens zijn anamnese en lichamelijk onderzoek, eventueel gevolgd door labonderzoek en röntgen en stelde een diagnose. De laatste jaren is er echter een trend waarneembaar naar het uitsluiten van ziekte bij gezonde mensen zonder klachten. De gedachte daarbij is dat wanneer je ziekte opspoort voordat zich symptomen ontwikkelen, de prognose beter is. Dit is maar ten dele waar. Bij elk (medisch) onderzoek zijn er immers 4 mogelijke uitkomsten; er wordt niets gevonden en je bent helemaal gezond (terecht negatieve uitslag). Dit is natuurlijk waar iedereen op hoopt die een health-check laat doen en vormt het leeuwendeel van de uitslagen. Het is ook mogelijk dat er wel iets wordt gevonden en dat blijkt ook inderdaad op ziekte te berusten. In dat geval staat het nog helemaal niet vast of de vroege opsporing ook tot gezondheidswinst leidt. Misschien wordt er wel een zeer agressieve tumor gevonden waarvoor genezing helemaal niet mogelijk is. In dat geval weet je alleen langer dat je doodgaat. Het kan ook voorkomen dat er een afwijking wordt gevonden die misschien tot ziekte leidt. Dit geldt bijvoorbeeld voor het cerebrale aneurysma. Zo’n aneurysma heeft, zeker wanneer het maar een klein aneurysma is, een kleine kans om te leiden tot een hersenbloeding. De vraag is, wat doe je met deze wetenschap? Preventieve behandeling is niet mogelijk, dus de rest van je leven zal je bang zijn dat die tijdbom in je hoofd een keer barst. De derde mogelijke uitkomst is dat er niets wordt gevonden, maar dat er (later) toch een aandoening blijkt te zijn die niet was herkend op het eerste onderzoek (vals negatieve uitslag). Je bent dan onterecht gerustgesteld en gaat wellicht door met je ongezonde levensstijl in de veronderstelling dat je helemaal niets mankeert. Tot slot is er de kans dat er een afwijking wordt gevonden die bij nader beeldvorming, punctie of zelfs operatie, toch onschuldig blijkt te zijn (vals positieve uitslag). In eerste instantie zal de opluchting natuurlijk groot zijn als je eerst te horen krijgt dat je waarschijnlijk kanker hebt en het blijkt later allemaal wel mee te vallen. De vraag blijft dan echter wel wat het nut is geweest van de health-check, om maar te zwijgen over de mogelijke schade ten gevolge van de achteraf onnodig uitgevoerde medische handelingen. Uiteindelijk blijft er maar een heel kleine groep over van mensen die dankzij de health-check langer en/of gezonder leven ten koste van een grote groep die geen baat heeft, of zelfs schade ondervindt van de health-check.

In Nederland kennen we de Wet op het Bevolkingsonderzoek (WBO). Deze wet houdt in dat er niet gescreend mag worden op kanker en andere (onbehandelbare) aandoeningen en dat er bij screening geen gebruik mag worden gemaakt van ioniserende straling (röntgen), tenzij de instantie hiervoor een vergunning heeft. In 2008 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) een groot onderzoek gedaan onder 22 bedrijven die health-checks aan particulieren aanbieden. Hierbij bleek dat maar liefst 20 van de 22 bedrijven tests aanboden die vallen onder de WBO. Geen enkele van deze bedrijven beschikte over zo’n vergunning, anderen wisten handig de Nederlandse wet te omzeilen door de onderzoeken in Duitsland te laten verrichten waar de wetgeving veel soepeler is op dit terrein.

Nu 4 jaar later blijkt het nog vrij eenvoudig om via Google bedrijven te vinden die, hoogst waarschijnlijk zonder vergunning, screening op kanker aanbieden door middel van een bloedtest op tumormarkers. Deze tumormarkers zijn stoffen die in verhoogde concentratie voor kunnen komen bij bepaalde vormen van kanker. Deze tests zijn heel belangrijk als ondersteuning bij een sterke verdenking op bv eierstok- of darmkanker. Ook spelen ze een rol in de follow-up van patienten na behandeling van kanker, waarbij een stijging van de bloedspiegel van de betreffende tumormarker een aanwijzing kan zijn dat de tumor terug is gekomen of progressief is. De tests hebben echter geen enkele waarde in een screeningssetting met een lage vooraf kans op de tumor en zonder ondersteunende aanwijzingen vanwege de beperkte sensitiviteit en specificiteit. Het betekent dus dat een negatieve uitslag (‘normale’ tumormarkerwaarden) kanker niet uitsluit, maar belangrijker, dat een positieve uitslag (‘verhoogde’ tumormarkerwaarden) kanker geenszins aantoont! Wat nu als de tumormarkertest afwijkend is? Het keuringsbedrijf zal u waarschijnlijk aanraden contact op te nemen met de huisarts.

En wat dan? Wat kan de huisarts met deze uitslag in de wetenschap dat er zeer waarschijnlijk helemaal geen sprake is van kanker, maar met een ongeruste patient tegenover zich? Voor het keuringsbedrijf is dit allemaal natuurlijk niet interessant; het gevraagde onderzoek is geleverd en de client (patient?) heeft netjes betaald…..Ik heb enkele dagen geleden melding gemaakt bij de IGZ van 3 bedrijven die op hun website openlijk adverteren met tumormarkertests als onderdeel van hun health-checks. Ik ben zeer benieuwd wat men met deze melding gaat doen, maar eigenlijk ben ik ook wel erg teleurgesteld dat er 4 jaar na het verschijnen van het rapport helemaal niets is veranderd….

Geschreven door   (@Net_Arts)

Recente artikelen