Transplantatie van fecale microbiota als behandeling voor ulceratieve colitis: stapelen de bewijzen zich op?

Fecale-microbiotatransplantatie (FMT) wordt al decennia lang zo nu en dan toegepast bij de behandeling van stoornissen van het maag-darmkanaal en de interesse om deze benadering te gebruiken als behandeling voor ulceratieve colitis (UC) neemt toe. Initiele testseries met UC lieten uitsluitend positieve resultaten zien, maar een recent onderzoek uitgevoerd aan de Medische Universiteit van Wenen in Oostenrijk doet vermoeden dat de behandeling misschien niet zo effectief is als aanvankelijk werd gedacht.

In een gesprek met journalisten tijdens de 20ste United European Gastroenterology Week (UEG Week 2012, Europa’s grootste gastro-enterologische congres) in Amsterdam, vertelde professor Walter Reinisch van de Afdeling Gastro-enterologie en Hepatologie van de Medische Universiteit Wenen dat resultaten van een onderzoek dat in zijn centrum werd uitgevoerd doen vermoeden dat slechts een klein deel van de patienten met UC baat zou kunnen hebben bij FMT-behandeling. “We hebben FMT gebruikt om vijf patienten te behandelen met matig tot zeer actieve UC en hebben bij slechts één patient een positieve klinische respons waargenomen”, vertelde hij. “Hoewel er zich in alle patienten genoeg van donoren afkomstige bacterien hadden gevestigd, werd slechts bij die ene patient met een goede klinische respons succesvolle kolonisatie door gunstige bacterien verkregen.”

Wat is FMT?
Fecale-microbiotatransplantatie (FMT) wordt al meer dan 40 jaar gebruikt bij een verscheidenheid aan maag-darmstoornissen die resistent zijn voor standaardtherapieen.¹ De meest veelbelovende resultaten zijn gemeld bij patienten met maag-darmaandoeningen die samenhangen met antibioticaresistente Clostridium difficile (C. difficile), voor wie een volledige genezing mogelijk lijkt.¹ De techniek omvat het introduceren in de darm van de ontvanger van zorgvuldig geselecteerde fecale monsters van donoren met gebruik van klysma’s, colonoscopie of nasojejunale intubatie. In sommige centra kunnen de ingewanden van de ontvanger voorafgaande aan de transplantatie worden gereinigd met gebruik van darmspoeltechnieken en/of antibiotica.

“De grondgedachte achter het gebruik van FMT bij aandoeningen waarvan wordt gedacht dat deze samenhangen met abnormale of disfunctionele microbiota is dat een ongezonde darm mogelijk wordt bevolkt met ‘gezonde’ of ‘normale’ flora”, legde Prof. Reinisch uit. “We weten uit recente gensequentieonderzoeken dat FMT de darmmicrobiota snel kan normaliseren bij patienten die worden behandeld voor met C. difficile samenhangende stoornissen van het maag-darmkanaal.¹â€

FMT bij ulceratieve colitis: de bewijzen tot nu toe
Ulceratieve colitis (UC) is een slopende en mogelijk ernstige ontstekingsziekte van de darmen die de bekleding van de dikke darm en het rectum aantast en leidt tot symptomen van buikpijn, bloed in de ontlasting, diarree en koorts. Standaardbehandelingen zijn ontstekingsremmers zoals sulfasalazine en immuunsuppressiva en/of modificatoren zoals corticosteroïden, azathioprine, cyclosporine en infliximab.

“Hoewel de pathogenese van UC nog steeds slecht gedefinieerd is, zijn er aanzienlijke aanwijzingen dat de onderliggende ontstekingsprocessen samenhangen met een microbiele dysbiose, wat het mogelijke gebruik van FMT bij deze aandoening ondersteunt”, vertelde Prof. Reinisch.

De literatuur kent een aantal vermeldingen van succesvol gebruik van FMT bij UC.^{2, 3} In het grootste cohort dat tot op heden is beschreven⁴ kregen zes patienten met een lange geschiedenis van ernstige, terugkerende UC gedurende 5 dagen dagelijks FMT toegediend via klysma’s . Er werd gemeld dat de symptomen na een week behandelen verbeterden, met na 4 maanden een complete reversie van de symptomen bij alle patienten en geen terugkeer bij een follow-up gedurende 1 tot 13 jaar. Er werden geen nadelige effecten van de behandeling waargenomen. “Dit onderzoek doet vermoeden dat FMT een uitstekende behandeling is voor niet-responsieve UC en de resultaten hebben ons aangemoedigd de behandeling te proberen bij enkele van onze eigen refractoire patienten”, zei Prof. Reinisch.

Bij het onderzoek van Prof. Reinisch¹ kregen vijf individuen met matige tot ernstige actieve UC bij wie standaardtherapieen faalden FMT toegediend via nasojejunale intubatie en klysma’s. Gedurende 12 weken werden klinische activiteit, nadelige gebeurtenissen en de fecale bacteriegemeenschap gevolgd. Alle patienten kregen tijdens de FMT koorts met een tijdelijke toename van C-reactief eiwit (CRP). Bij alle ontvangers slaagden voldoende donorbacterien erin zich te vestigen, maar de efficientie en stabiliteit van de kolonisatie was uiterst variabel tussen de patienten onderling. Bij slechts één patient werd na 12 weken een klinische respons waargenomen.

“Onze resultaten waren veel minder overtuigend dan de resultaten die eerder waren gemeld en benadrukken de behoefte om beter te begrijpen welke factoren een goede klinische respons op FMT bij UC voorspellen”, merkte Prof. Reinisch op. “Stabiele overdracht van microbiota lijkt essentieel te zijn om een goed uitkomst bij deze personen te verkrijgen.”

Prof. Reinisch gaf toe dat hij en zijn team verrast en enigszins teleurgesteld waren dat niet meer van hun patienten reageerden op de FMT-behandeling. “We verwachtten een beter resultaat dan we bij dit onderzoek hebben waargenomen”, zei hij. “Maar voor die ene patient die een goede respons had na jarenlang lijden was dit een uitstekend resultaat.”

Referenties
1.     Landy J, Al-Hassi HO, McLaughlin SD, et al. Review article: faecal transplantation therapy for gastrointestinal disease. Aliment Pharmacol Ther 2011;34:409-15.
2.     Bennet JD, Brinkman M. Treatment of ulcerative colitis by implantation of normal colonic flora. Lancet 1989;1(8630):164.
3.     Borody TJ, Warren EF, Leis S, et al. Treatment of ulcerative colitis using fecal bacteriotherapy. J Clin Gastroenterol 2003;37:42-7.
UEG – United European Gastroenterology – www.ueg.eu

Het vieren van 20 jaar UEG
Dit jaar viert UEG met trots de 20ste verjaardag van haar oprichting en van de eerste United European Gastroenterology Week (UEG Week) die in 1992 in Athene werd gehouden. Er is sindsdien veel bereikt en vandaag de dag is de UEG de meest veelomvattende organisatie van haar soort ter wereld. Zij vertegenwoordigt meer dan 22,000 Europese specialisten met interesse in ziekten van het spijsverteringsstelsel. Kijk voor meer informatie over de UEG en haar werk op: www.ueg.eu

Redactie Medicalfacts / Alida Budding - Hennink

https://www.medicalfacts.nl

Samen met mijn dochter Janine Budding verzorg ik dagelijks het online medisch nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant is. De rol en beleving van patiënt & Healthy Ageing, zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik heb jarenlang ervaring in diverse functies in thuiszorg.