Wie knokt er voor de wetenschap?

wetenschap kennisNiels de Wind is associate professor Toxicogenetica. Hij vindt dat Nederland voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten. Bij ons bepaalt de minister van Economische Zaken het wetenschapsbeleid. Andere westerse landen tonen meer waardering voor fundamenteel onderzoek.

“Nederland ziet zichzelf als innovatieland en wil daarin wereldwijd bij de top vijf horen. Maar daar gaat niets van komen zolang we niet in innovatie investeren. Neem duurzame energie: in Nederland lopen we helemaal achteraan. Slechts 4,2 procent van onze energie komt uit duurzame bronnen, tegen gemiddeld 13 procent in Europa. Hoe komt dat? Niet doordat we hier te weinig wind hebben. Het komt doordat wij heel veel geld steken in infrastructurele projecten en sociale zaken, en maar weinig in innovatie – of het nu om economische innovatie of om wetenschap gaat.

Nederlandse wetenschappers steken met kop en schouders boven de rest uit: het aantal wetenschappelijke publicaties per onderzoeker is zeer hoog en ook onze impact is enorm. Maar we tellen maar weinig onderzoekers en onze uitgaven aan research & development zijn heel laag. Met andere woorden: we blinken uit in wetenschap, alleen investeren we er te weinig in. Dat is gek, want meestal investeer je juist in je kwaliteiten. De Nederlandse overheid bezuinigt erop! Het wetenschapsbudget daalt van bijna 5 miljard per jaar naar 4,2 miljard in 2017. Dat is nog maar 0,68 procent van het Bruto Binnenlands Product. Defensie krijgt 7 miljard, naar Sociale zaken gaat 70 miljard. De hogesnelheidslijn kostte in zijn eentje al 7,2 miljard euro. Tja, een politicus wil zijn naam graag verbinden aan een spoorlijn of een brug, en de weg- en waterbouw heeft een goede lobby in Den Haag. Maar wie knokt er voor de wetenschap?

Anton Pieck-wetenschap
Het probleem is dat investeren in onderzoek een onzekere opbrengst geeft. Globaal rendeert onderzoek natuurlijk wel, maar voor een individueel project, voor die individuele euro is dat onzeker. Dat is moeilijk te verkopen aan de kiezer; die wil waar voor zijn geld. Maar onzekerheid hoort wél bij het wezen van de wetenschap. Je komt pas verder als je vrijelijk kunt onderzoeken, twijfels mag hebben, theorieën kunt aanpassen. Net als in de cultuur en het beleid dringt het populisme steeds meer door in de wetenschap. De meeste wetenschappers schreeuwen niet van de toren hoe belangrijk ze zijn. Ze zijn ook nauwelijks vertegenwoordigd in de politiek. Daarom bepalen de minister van Economische Zaken en aanverwanten het wetenschapsbeleid. Die zijn geneigd de geldkraan dicht te draaien, maar willen tegelijkertijd wél bij die top vijf horen. Hun compromis: investeren in zogenoemde Topsectoren. Dat zijn negen toepassingsgerichte onderzoeksgebieden die hot zijn. Daar moeten wij wetenschappers maar aan gaan werken.

Sturen van wetenschap leidt echter juist tot een gebrek aan innovatie. In plaats daarvan krijg je Anton Pieck-wetenschap: u vraagt, wij tekenen. Ook in de kunst komt echte innovatie alleen van mensen die van het gebaande pad durven af te wijken, de Van Goghs en Picasso’s. Fundamenteel onderzoek is een kwestie van lange adem, dat rendeert niet direct. Onze afdeling Toxicogenetica werkt aan DNA-herstelmechanismen. Daarvoor bestond tientallen jaren lang geen toepassing, maar nu ontdekken we dat allerlei kankers veroorzaakt worden door defecten in die DNA-herstelmechanismen. Zo werkt dat met innovatie. Je moet eerst proberen te begrijpen en dan pas toepassen. Zonder degelijke fundamenten zakt ook het mooiste bouwwerk weg in de modder.

Buiten de boot
Een groot deel van het geld van NWO gaat nu naar de topsectoren. Daarmee is NWO een politiek orgaan geworden. Ik vind dat er een onafhankelijke organisatie moet zijn die beurzen toekent op basis van wetenschappelijke kwaliteit alleen. NWO moet weer ZWO worden – voor Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek – want uitmuntend onderzoek dat niet binnen de topsectoren past, valt nu grotendeels buiten de boot. Zeker omdat onafhankelijke financiers als KWF Kankerbestrijding nog maar zo’n 10 tot 15 procent van de ingediende voorstellen kunnen honoreren. Ik zie het onder mijn eigen oud-studiegenoten: veel wetenschappers vertrekken naar het buitenland, vooral naar de VS. Daar is meer geld én meer respect voor de wetenschap.”

Reageren? Mail naar [email protected], of schrijf naar LUMC Communicatie t.a.v. Cicero, Postbus 9600, 2300 RC Leiden

(tekst: Diana de Veld

Dit artikel is verschenen in de rubriek ‘Op ’t Hart’ in Cicero nummer 5 van 2013. Cicero is het nieuwsmagazine van het LUMC.

Bron: LUMC

Redactie Medicalfacts / Alida Budding - Hennink

Samen met mijn dochter Janine Budding verzorg ik dagelijks het online medisch nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant is. De rol en beleving van patiënt & Healthy Ageing, zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik heb jarenlang ervaring in diverse functies in thuiszorg.

Recente artikelen