Gentherapie voor slechthorendheid?
ArrayCRISPR/Cas in muis en zebravis
Engelse onderzoekers beschrijven in het wetenschapsblad Genome Medicine hoe ze een genetisch defect corrigeren in slechthorende muizen die uiteindelijk doof zullen worden. Hiervoor gebruikten ze de CRISPR-Cas techniek, die door veel wetenschappers wordt gezien als een revolutie in de biotechnologie. CRISPR-Cas knipt en vervangt genen sneller, gerichter, goedkoper en eenvoudiger dan andere tot dusver bekende technieken.
Hannie Kremer, hoogleraar Moleculaire Gehoorgenetica in het Radboudumc, over de betekenis van het onderzoek voor de mens.Knippen en plakken
De Engelse onderzoekers injecteerden eencellige embryo’s met onderdelen van de CRISPR/Cas ‘knip-en-plak machinerie’: een genetische postcode, zodat de moleculaire schaar (Cas9) exact het defecte gen uit het DNA knipt, plus een sjabloon zodat op die plaats het juiste gen kan worden ingebouwd. Deze embryo’s werden vervolgens in de baarmoeder van vrouwtjesmuizen geplaatst om uit te groeien tot levensvatbare muizen.
Dat lukte bij 104 van de ruim 450 geïnjecteerde embryo’s. Het gendefect bleek uiteindelijk in slechts vier muizen gecorrigeerd. In deze muizen werden geen veranderingen gevonden op andere plekken in het DNA, dan in de buurt van het te corrigeren gendefect. “Dat is belangrijk nieuws”, zegt Hannie Kremer, hoogleraar Moleculaire Gehoorgenetica in het Radboudumc. “Ook al werden er bij alle muizen ook onbedoelde schadelijke DNA veranderingen op de reparatielocatie gevonden.”
Van muis naar zebravis
Waarom is dit nieuws over een CRISPR-Cas therapie bij muizen met erfelijke slechthorendheid zo belangrijk? Kremer: “Wij hebben met dezelfde techniek specifieke mutaties aangebracht in het DNA van zebravissen. Nog specifieker: zebravissen met defecte genen die bij de mens Usher syndroom type 2a veroorzaken. Usher syndroom is een erfelijke aandoening die aangeboren gehoorverlies of doofheid veroorzaakt, in combinatie met een steeds toenemend verlies van het gezichtsvermogen.”
De zebravissen worden door het team van Erwin van Wijk gebruikt om een behandeling te ontwikkelen voor dit type Usher syndroom. Kremer: “De effectiviteit en precisie van CRISPR/Cas of vergelijkbare systemen zullen zeker verbeterd worden, waardoor plaatselijke gentherapie – bijvoorbeeld in het slakkenhuis van de mens – in zicht komt. Op die manier kun je eventuele gendefecten in haarcellen of andere celtypen corrigeren.”
Lokale therapie
Kremer ziet vooral mogelijkheden om toenemend gehoorverlies lokaal aan te pakken. “Of CRISP/Cas ook zal worden gebruikt voor verschillende vormen van aangeboren slechthorendheid of doofheid is moeilijk te voorspellen. Kremer: “Daarvoor is al in de embryonale ontwikkeling van het slakkenhuis een correctie van het defecte gen nodig. Ik verwacht dat die stap minder snel zal worden genomen.”
Hearing & Genes
Het expertisecentrum Hearing & Genes van het Radboudumc zoekt voortdurend naar oorzaken van erfelijke slechthorendheid. Dit is belangrijk om slechthorenden of hun ouders (als het baby’s of jonge kinderen zijn) zo goed mogelijk te informeren. Gaat het om een erfelijke vorm of toch niet? Hoe gaat de aandoening zich verder ontwikkelen? Door de onderliggende biologische processen van slechthorendheid op te helderen kunnen bovendien gerichte (gen)therapieën worden ontwikkeld.
Bron: Radboud UMC
