Goede zorg remt vernieuwing
Guus Schrijvers, Oud-Hoogleraar Public Health & Gezondheidseconoom 21 augustus 2011 - 23:57
Array
Tot circa 1850 floreerde in Leiden en Haarlem de productie van lakens en kleding, gemaakt van linnen en vlas. De gildestructuur met tal van regelingen stond borg voor kwaliteit. Toen kwam de industrie op in Engeland. Met behulp van 1. stoommachines en 2. katoen ging die kleding en textiel produceren. In Nederland namen niet de genoemde steden de nieuwe werkwijze over. Dat gebeurde in Twente en Tilburg, waar nog geen enkele traditie bestond met textielproductie. Enkele decennia later bestond de textielproductie in leiden en Haarlem niet meer. Dit is een van de vele voorbeelden die de beroemde historicus Jan Romein gebruikt in een artikel uit 1935 (!) om een nieuwe historische wet te introduceren, die nog steeds bekend is bij vele leidinggevenden in de zorg. Dat is de Wet van de Remmende Voorsprong. Romein spreekt ook van de Premie op de Achterlijkheid. Met deze wet wijst Romein twee andere wetmatigheden af . De eerste is de evolutieleer van Charles Darwin, die uitgaat van de ‘survival of the fittest’. Romein benadrukt de ‘survival of the unfittest’. De tweede afgewezen theorie is de biologische metafoor van ‘zaadje-opkomst-bloei-degeneratie-ondergang. Met deze theorie wordt bijvoorbeeld de ondergang van Romeinse rijk verklaard. Jan Romein wijst die af, met hetzelfde voorbeeld over Haarlem en Leiden. De gilden daar waren niet gedegenereerd. Integendeel, de bestaande lakenproductie bloeide volop vòòr 1850. Ik las het boek van Jan Romein, tijdens mijn vakantie, zittend voor de tent, uitkijkend op de Adriatische Zee, genietend van croissant en ochtendzon. Ik kreeg het boek te leen van een vriend, een vooraanstaand historicus. Ik klaagde vòòr de vakantie bij hem, dat zorgvernieuwing zo traag verliep. Na lezing van Romeins boek denk ik dat de Wet van de Remmende Voorsprong ook opgaat voor de goede zorg die Nederland levert. Die verhindert innovaties die bestaande structuren doorbreken, wat nodig is bij keten-DBC’s, disease management en telezorg. Die wet verklaart ook, dat nieuwe woonwijken en steden (Almere, Zoetermeer, Leidsche Rijn) vaak een modernere eerstelijn kennen dan bestaande, oude wijken. Dit najaar geef ik weer vele (gast)colleges.
Guus Schrijvers (getrouwd met Els Zwaan, drie kinderen) werd op 24 juni 1949 geboren in Amsterdam als zesde kind in een katholiek onderwijzersgezin. Na het gymnasium B diploma behaald te hebben(1967) ging hij in Amsterdam economie studeren. Hij studeerde cum laude af (1973) bij prof. Wim Duisenberg op de na-oorlogse conjunctuurgolven en bij prof. Joop Hattinga Verschure op zelfzorgafdelingen in ziekenhuizen. In 1980 promoveerde hij in Maastricht op het onderwerp regionalisatie en financiering van de Engelse, Zweedse en Nederlandse gezondheidszorg. Een stelling uit zijn proefschrift werd zijn levensmotto: wie de kleine structuren niet eert, maakt de grote structuren verkeerd.
Hij promoveerde bij de grondlegger van de Nederlandse gezondheidseconomie prof. Lou Groot en bij genoemde Hattinga Verschure. Van 1974 -1984 was Schrijvers lid van de Gemeenteraad van Utrecht voor de Partij van de Arbeid. Hij ‘deed’ daar portefeuilles zoals Volksgezondheid, Welzijn, Cultuur en Financiën. Op 1 juni 1987 werd Schrijvers samen met prof. Joop van Londen hoogleraar Public Health bij de Medische Faculteit Utrecht. Dat betekende voor hem een switch van macro onderwerpen zoals de inrichting van het verzekeringsstelsel naar kleinschalige projecten zoals educatie van diabetespatiënten.
Uit een interview uit 1987 komt het citaat: ‘als de faculteit mij vraagt voor deze leerstoel, wil ik wat betekenen voor de faculteit. Dan geef ik de macro-onderwerpen op.’ Samen met Van Londen richtte hij zich in 1987 op innovaties in de thuiszorg en op ketenzorg bij chronische zieken. Later zou het die activiteiten onder de vlag disease management bundelen. Tien jaar kwam de belangstelling voor ketens in de spoedzorg erbij. Zijn kennis op dit terrein bundelde hij in het boek Moderne Patiëntenzorg in Nederland, dat hij in 2002 samen met de plaatsvervangend hoofdinspecteur drs. Nico Oudendijk voor de gezondheidszorg schreef.
Vanaf het eerste begin had het bevorderen van het onderwijs in de Sociale Geneeskunde en de Volksgezondheid zijn grote aandacht. Toen Van Londen en hij begonnen was er helemaal niets op dit terrein. Schrijvers: ‘Een grote triomf ervoer ik op 2 april 1994 toen na zeven jaar trekken en duwen de eerste medische studenten bij een GGD en een Arbodienst een verplicht co-schap Sociale Geneeskunde liepen.’
In 1999 kwam een nieuw curriculum voor de medische studenten tot stand. Tropenjaren volgden tot 2006 voor hem en zijn collega dr. Gerdien de Weert om alle uitbreidingen van het sociaal geneeskundige onderwijs bij te benen. Zijn collegestof bundelde hij in 1997 en na verschillende drukken in 2002 in het boek Een kathedraal van Zorg en in de Engelse variant daarvan Health and Health Care in the Netherlands.
Per 1 juli 2007 gaan de onderzoeksactiviteiten van Schrijvers over in de Unit Innovaties in de Zorg binnen het Julius Centrum, dat hij in 1996 met collega prof. Rick Grobbee oprichtte. Zijn aandacht blijft liggen bij Disease Management en Spoedzorg. Schrijvers: ‘Ik begrijp nog steeds niet helemaal hoe die kleine structuren binnen Disease management en spoedzorg precies functioneren. Er is tegenwoordig ook veel uitwisseling met collega’s in Noord Amerika en elders in Europa. Dat verrijkt het inzicht in hoge mate. Elk land is op dit terrein een laboratorium voor een ander land..Voorlopig heb ik mijn handen vol aan de nieuwe Unit. Toch zou ik nog twee boeken willen schrijven.Het ene krijgt als titel, De gemoderniseerde kathedraal van zorg. Het tweede boek moet gaan over ondernemersschap en gelijke toegang tot de zorg. Beide zijn belangrijk maar o zo moeilijk te combineren. Hierbij zou ik de kennis van macro econoom weer kunnen gebruiken.’
Als oud hoogleraar Public Health en gezondheidseconoom bij het UMC Utrecht. geeft hij met zijn nieuwe boek ‘Zorginnovatie volgens het Cappuccinomodel.’ zijn visie hoe de gezondheidszorg eruit zou kunnen zien in een maatschappij met schaarste aan zorg. Het boek is bestemd voor het middenkader van zorgorganisaties. Naast schrijver van boeken en artikelen over de gezondheidszorg is Guus lid van enkele stuurgroepen en begeleidingscommissies en geef ik lezingen en workshops.
Guus Schrijvers is voor voordrachten, dagvoorzitterschappen, interviews en onderzoeksopdrachten te bereiken via [email protected] en telefonische via zijn secretaresse Annet Esser op telefoonnummer 030 250 9359.
Tot circa 1850 floreerde in Leiden en Haarlem de productie van lakens en kleding, gemaakt van linnen en vlas. De gildestructuur met tal van regelingen stond borg voor kwaliteit. Toen kwam de industrie op in Engeland. Met behulp van 1. stoommachines en 2. katoen ging die kleding en textiel produceren. In Nederland namen niet de genoemde steden de nieuwe werkwijze over. Dat gebeurde in Twente en Tilburg, waar nog geen enkele traditie bestond met textielproductie. Enkele decennia later bestond de textielproductie in leiden en Haarlem niet meer. Dit is een van de vele voorbeelden die de beroemde historicus Jan Romein gebruikt in een artikel uit 1935 (!) om een nieuwe historische wet te introduceren, die nog steeds bekend is bij vele leidinggevenden in de zorg. Dat is de Wet van de Remmende Voorsprong. Romein spreekt ook van de Premie op de Achterlijkheid. Met deze wet wijst Romein twee andere wetmatigheden af . De eerste is de evolutieleer van Charles Darwin, die uitgaat van de ‘survival of the fittest’. Romein benadrukt de ‘survival of the unfittest’. De tweede afgewezen theorie is de biologische metafoor van ‘zaadje-opkomst-bloei-degeneratie-ondergang. Met deze theorie wordt bijvoorbeeld de ondergang van Romeinse rijk verklaard. Jan Romein wijst die af, met hetzelfde voorbeeld over Haarlem en Leiden. De gilden daar waren niet gedegenereerd. Integendeel, de bestaande lakenproductie bloeide volop vòòr 1850. Ik las het boek van Jan Romein, tijdens mijn vakantie, zittend voor de tent, uitkijkend op de Adriatische Zee, genietend van croissant en ochtendzon. Ik kreeg het boek te leen van een vriend, een vooraanstaand historicus. Ik klaagde vòòr de vakantie bij hem, dat zorgvernieuwing zo traag verliep. Na lezing van Romeins boek denk ik dat de Wet van de Remmende Voorsprong ook opgaat voor de goede zorg die Nederland levert. Die verhindert innovaties die bestaande structuren doorbreken, wat nodig is bij keten-DBC’s, disease management en telezorg. Die wet verklaart ook, dat nieuwe woonwijken en steden (Almere, Zoetermeer, Leidsche Rijn) vaak een modernere eerstelijn kennen dan bestaande, oude wijken. Dit najaar geef ik weer vele (gast)colleges.